Η ανέγερση πύργων αποτέλεσε ένα από τα οχυρωματικά μέτρα που έλαβαν οι εκάστοτε κατακτητές της Κρήτης (κυρίως Ενετοί και Τούρκοι) για να ισχυροποιήσουν την επικυριαρχία τους στο νησί και να προστατευτούν από τα συνεχή επαναστατικά κινήματα των Κρητικών. Πύργους έκτισαν κι οι Βυζαντινοί την περίοδο 961-1204μΧ, για να προστατεύσουν το θέμα (επαρχία) τους από τις ληστρικές επιδρομές των πειρατών.
Ο Πύργος ήταν ένα ψηλό οικοδόμημα θεμελιωμένο πάνω σε ισχυρή βάση, που χρησιμοποιούνταν κυρίως για αμυντικούς σκοπούς. Το σχήμα του ήταν κυκλικό, ημικυκλικό, τετραγωνικό ή πολυγωνικό. Πύργοι κτίζονταν πολλές φορές στην εξωτερική πλευρά των τειχών ενός κάστρου, κοντά στις πύλες του και στις γωνίες των φρουρίων.
Εδώ θα ασχοληθούμε κυρίως με τους μεμονωμένους πύργους που είχαν κατασκευαστεί στο εσωτερικό του νησιού και στόχευαν στην επιβολή των κατακτητών πάνω στον Κρητικό λαό, αλλά και με λίγους πύργους που ήταν κτισμένοι στις ακτές που είχαν σκοπό την εποπτεία της θάλασσας και να προειδοποιούν τους κατοίκους για εξωτερικούς εχθρούς. Αυτοί οι παραθαλάσσιοι πύργοι λέγονταν προειδοποιητικοί (torrete di aviso). Οι Ενετοί το 1573 σχεδίαζαν να κτίσουν πολλούς πύργους torrete di aviso σε όλες τις ακρογιαλιές, σε αποστάσεις που θα είχαν οπτική επαφή. Οι πύργοι αυτοί ήταν πολυώροφοι και οδηγούσαν από όροφο σε όροφο με κινητές ξύλινες σκάλες.
Ενώ τα κάστρα, φρούρια και καστέλια αποτελούσαν δημόσια κτίρια και ανεγείρονταν με δημόσια δαπάνη και με τις αγγαρείες του ντόπιου πληθυσμού, οι πύργοι ήταν κτίρια μικρότερα που κτίζονταν κυρίως από μεμονωμένα άτομα ή οικογένειες φεουδαρχών με αγγαρείες ή με δικά τους έξοδα. Ήταν δηλαδή ιδιόκτητοι και μεταβιβάζονταν στους απογόνους τους. Γι’ αυτό σε εμφανές μέρος, συνήθως πάνω από το ανώθυρο της κεντρικής εισόδου, έφεραν το οικόσημο της οικογένειας που αποτελούσε και την ταυτότητα του πύργου. Έτσι, αρχικά η συστηματική ανέγερση πύργων έγινε από τους ενετούς φεουδάρχες και ύστερα από τους Τούρκους Μαλικιαναγάδες.
Επίσης, στο παρόν εδάφιο θα αναφερθούμε σε κτίρια τα οποία δεν έχουν τα χαρακτηριστικά των αμυντικών πύργων, αλλά ήταν οι πολυτελείς επαύλεις που διέμεναν οι άρχοντες των χωριών. Οι πύργοι, όπως έχει επικρατήσει να λέγονται, είχαν διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε να καλύπτουν τις οικιστικές ανάγκες των φεουδαρχών, αλλά παράλληλα προσέφεραν και διάφορες διοικητικές και στρατιωτικές υπηρεσίες. Ήταν γνωστές ως επαύλεις, κονάκια, σεράγια, που έπαιζαν κι αυτά το ρόλο του πύργου.
Σύμφωνα με ιστορικά έγγραφα ο αριθμός των πύργων ανά επαρχία ήταν: Επαρχία Σητείας 22, Μεραμπέλου 16, Ιεράπετρας 15, Πεδιάδας 24, Ρίζου 4, Καιρουργίου 9, Πυργιώτισσας 7. Αυτός ο αριθμός εκτοξεύθηκε μετά το 1869, όταν οι Τούρκοι έκτισαν πάρα πολλούς δημόσιους πύργους σε όλη την Κρήτη (κουλέδες). Οι περισσότεροι από τους πύργους δεν υπάρχουν πλέον, καθώς καταστράφηκαν από την μανία των επαναστατημένων Κρητικών.
Έπαυλη Μονής Αγίου Γεωργίου στο Καρύδι 
Η ενετική έπαυλη και το ενετικό ελαιοτριβείο βρίσκονται στην Ιερά Μονή Αγ. Γεωργίου στο Καρύδι. Η έπαυλη και το όμορο ελαιοτριβείο χρονολογούνται στο 1650-1750. Η έπαυλη έχει υποστεί μεταγενέστερες επεμβάσεις, οι οποίες όμως δεν έχουν αλλοιώσει ιδιαίτερα την αρχική της μορφή.
Η γειτονιά Αρχοντικά των Παλαιών Ρουμάτων πήρε το όνομα της από την Ενετική έπαυλη που σώζεται και σήμερα, η οποία ανήκε στην οικογένεια των Renier. Η είσοδος της έπαυλης φέρει επιβλητικό θύρωμα και οικόσημο της οικογένειας. Στην οικογένεια αυτή ανήκε ο Νικόλαος Ρενιέρης (1758-1847) που υπήρξε Κρητικός αγωνιστής και πολιτικός.
Στον Ροδωπό Κισάμου υπάρχει η έπαυλη Senekjana (Σενεγκιάνα), στο υπέρθυρο της οποίας υπήρχε η χρονολογία 1575 με λατινικούς αριθμούς. Ασφαλώς η βίλα με τις εντιπωσιακές καμάρες ανήκε σε Ενετό άρχοντα της περιοχής. Η έπαυλη σώζεται σε ημιερειπιώδη κατάσταση στο κέντρο του Ροδωπού.
Κατά την επανάσταση του 1821, η περιοχή ανήκε στον Ενετό Εμίν Αγά Τσοχανταρόγλους. Αυτός άρπαξε την περιουσία της Μονής Κυρίας Γωνιάς, για να την πουλήσει το 1841. Το 1823, ο Ιωάννης Γερανιώτης (Παπαδογιωργάκης) κατέστρεψε τον πύργο και σκότωσε τους Τούρκους.
Στην περιοχή του Ακρωτηρίου Χανίων, οι Τούρκοι είχαν κτίσει δύο πύργους με στόχο τον έλεγχο της περιοχής. Ο ένας ήταν κτισμένος στα Κουνουπιδιανά (κοντά στους τάφους των Βανιζέλων) και ο δεύτερος στις Στέρνες (από τη μεριά του κόλπου της Σούδας). Εκτός από αυτούς υπήρχαν κι άλλοι οχυρωμένοι πύργοι (κατοικίες) όπως αυτός του Μουζουρά.
Πύργοι είχαν κτιστεί και σε άλλες περιοχές του νομού Ηρακλείου. Στον Πανασό Καινουργίου, στην τούρκικη γειτονιά που βρισκόταν νοτιοανατολικά του χωριού και απείχε από το χωριό περίπου 500 μέτρα, υπήρχε πύργος, στον οποίο κατέφυγαν οι Τούρκοι στην επανάσταση του 1821. Τον πύργο προσπάθησαν να καταλάβουν οι οπλαρχηγοί της περιοχής με αρχηγό τον Αστρινό Χατζηδάκη.
Κεφάλα στα Δαμάνια 
Βορειοδυτικά από το χωριό Δαμάνια στο δρόμο που πηγαίνει στο Αρκάδι Μονοφατσίου βρίσκεται το ύψωμα της Κεφάλας. Η Κεφάλα αποτελεί ένα αρκετά ψηλό γήλοφο από την κορφή του οποίου έχουμε μοναδική θέα στα Δαμάνια και στην πανέμορφη λίμνη τους, στον εύφορο κάμπο του χωριού αλλά και σε άλλα χωριά του Μονοφατσίου.
Ναός Αγίου Γεωργίου Φαλάνδρας στη Φαιστό 
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου της Φαλάνδρας ή Φλάνδρας βρίσκεται κοντά στη Φαιστό και ήταν καθολικό μικρής μονής. Δίπλα στο ναό σώζονται τάφοι της Ενετοκρατίας (με επιγραφή του 1581).
