Παρελθόν

Λίγο ανατολικά πριν το παραθαλάσσιο χωριό Μύρτος Ιεράπετρας, σε ένα χαμηλό λόφο πάνω από την ανατολική όχθη του Κρυγιού Ποταμού (κρύου) βρίσκεται ο όχι τόσο γνωστός Μινωικός οικισμός Πύργος. Σε προνομιακή θέση με θέα στη θάλασσα από νότια και τα δασωμένα βουνά της Δίκτης στα βόρεια του επιλέχτηκε από τους Μινωίτες για εγκατάσταση.

Στο χωριό Γιαννούδι σώζεται τριώροφος πύργος που πιθανόν λειτούργησε ως οχυρωμένη κατοικία κάποιου Ενετού άρχοντα. Το κτίριο έχει κηρυχτεί διατηρητέο.

Στη βόρεια ακτή του Ηρακλείου και ανάμεσα στις παραλίες της Αγίας Πελαγίας και του Φόδελε υψώνεται ο λόφος του Μπομπιά. Ολόκληρη αυτή η περιοχή ουσιαστικά αποτελεί τμήμα της οροσειράς του Κουλούκωνα. Λόφος χαρακτηρίζεται μονάχα λόγω του χαμηλού του ύψους αφού η κορφή του βρίσκεται στα 423 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Κατά τη μάχη του Λασιθίου, το 1867, οι μύλοι που βρισκόταν κοντά στους Ποτάμους καταστράφηκαν από τους Τούρκους. Έτσι, το μυλοτόπι μεταφέρθηκε στη δύσβατη περιοχή Ασφεντάμι, ενώ αργότερα μεταφέρθηκε στο μεγάλο μυλοτόπι στο Σελί Αμπέλου.

Βόρεια από το Μοχό στέκουν ακόμα και σήμερα κόντρα στο πείσμα του καιρού 5 ανεμόμυλοι στη σειρά. Σε αυτό μυλοτόπι συναντάμε και τους δύο τύπους ανεμόμυλου που υπήρχαν στην Κρήτη. Τον εντελώς κυκλικό που γυρίζει με όλους τους ανέμους και ονομάζεται Ξετροχάρης και τον πιο συνηθισμένο που γυρίζει μονάχα με ένα συγκεκριμένο άνεμο που ονομάζεται Αξετροχάρης ή Μονόμπαντος ο οποίος έχει σχήμα μακρόστενο με στρογγύλη στη μία του άκρη όπου βρίσκεται ο μύλος.

Είναι ένα από τα πολλά χωριουδάκια της περιοχής που σήμερα είναι εντελώς έρημα και αφημένα στη φθορά του χρόνου. Ο τελευταίος κάτοικος του Δράκου έφυγε το 1979 και από τότε έφυγε και η ζωή από τα σπίτια του οικισμού που αποτελεί πρότυπο αγροτικού οικισμού με πετρόχτιστα σπίτια με κεραμίδι, στενά δρομάκια, στέρνες για τη συλλογή βρόχινου νερού και διάσπαρτα αλώνια για το άλεσμα των σιτηρών.

Το γεφύρι που έχει το χωριό Κάτω Αστρακοί ονομάζεται Αστρακιανή Καμάρα και βρίσκεται λίγα μέτρα πιο κάτω από τα ερείπια του χωριού στις όχθες του Καρτερού ποταμού. Η Αστρακιανή Καμάρα είναι ένα υπέροχο και καλοδιατηρημένο μονότοξο, πέτρινο γεφύρι που χτίστηκε τον 16ο αιώνα και είναι από τα ομορφότερα της Κρήτης. Το γεφύρι αυτό κτίστηκε για να περνάνε απέναντι οι κάτοικοι του χωριού και οι διαβάτες τους χειμερινούς μήνες που το ποτάμι φουσκώνει.

Στη θέση Ρίζα κοντά στα Αχλάδια Σητείας έχει εντοπιστεί το 1952 από τον Ν. Πλάτων μινωική αγρέπαυλη (1600-1550πΧ). Το κτίσμα καταλαμβάνει έκταση 270 τμ και αποτελείται από 12 διαμερίσματα με κύρια είσοδο στα ανατολικά, αίθουσα υποδοχής, μαγειρείο, αποθήκες και πιθανώς στάβλο.