Γενικές πληροφορίες για τη Γαύδο
Η Γαύδος αποτελεί το νοτιότερο άκρο της Ευρώπης, 32 ναυτικά μίλια μακριά από την Παλαιόχωρα, 22 από τη Χώρα Σφακίων και 170 από το Τομπρούκ της Λιβύης. Είναι μικρό νησί, μόλις 30 τεραγωνικά χιλιόμετρα, με τριγωνικό σχήμα, με μέγιστο μήκος 10 χιλιόμετρα και πλάτος 5. Οι παραλίες Καραβέ, Κόρφος, Λακκούδι, Τρυπητή, Σαρακίνικο, Αγιάννης, Λαυρακάς, Πύργος και Ποταμός είναι μερικές από τις χάντρες των μαργαριταρένιων ακτών του νησιού.
Το Καστρί, το Ξενάκι, τα Βατσιανά, η Άμπελος, είναι οι λιγοστοί γραφικοί οικισμοί του. Σκόρπια, πέτρινα μετόχια σ' όλο το νήσι, αφημένα στη φθορά του χρόνου, υπενθυμίζουν στον επισκέπτη παλιές εποχές ακμής και κατοίκησης.
Στο νησί κατοικούν λίγοι μόνιμοι κάτοικοι όλο το χρόνο και οι υποδομές για τους τουρίστες είναι βασικές και λιγοστές. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011, στη Γαύδο ζούσαν μόνιμα 152 κάτοικοι. Το καλοκαίρι, ο συνολικός πληθυσμός μπορεί να φτάσει τους 3500, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι κατασκηνωτές. Το λιμάνι της Γαύδου είναι η Καραβέ, η πρωτεύουσα του νησιού είναι το Καστρί, ενώ το νοτιότερο κατοικημένο χωριό του είναι τα Βατσιανά των 31 κατοίκων. Η Γαύδος είναι ψαρότοπος, με λιγοστούς αλλά καλόκαρδους κατοίκους που με καρτερία περιμένουν τις καλύτερες μέρες του καλοκαιριού, να δουν το νησί τους να κατακλύζεται από επισκέπτες.
Φύση
Η Γαύδος, μαζί με τη γειτονική Γαυδοπούλα, αποτελεί σταθμό μεταναστευτικών πουλιών κατά το μακρινό ταξίδι τους από την Αφρική προς την Ευρώπη και αντίστροφα, καθώς και ένα καταφύγιο για τα απειλούμενα είδη φώκιας και χελώνας Caretta caretta.
Η Γαύδος αποτελεί στολίδι μοναδικό στη Νότια Ευρώπη, μακριά από τον πολύβουο «πολιτισμένο» κόσμο, με άγρια ομορφιά, με πεντακάθαρα γαλάζια νερά, με ονειρεμένες ανατολές, με μαγευτικές δύσεις, με σαγηνευτικές ακρογιαλιές και παραλίες, και θαλασσόκεδρα που φτάνουν μέχρι τη θάλασσα. Ένα νησί με μεγάλες ομορφιές που μπορεί κανείς να τις ανακαλύψει και να τις απολαύσει, εάν είναι διατεθειμένος να αφήσει για λίγο τη ραστώνη στην εκτεταμένη αμμουδιά του Σαρακίνικου και την παραλία του Αγιάννη και να περπατήσει στο εσωτερικό του νησιού ή σε άλλους παρθένους τόπους και δυσπρόσιτες παραλίες.
Πεύκα, θαλασσόκεδροι, αβόρανοι, αγκίσαροι και σκίνα στολίζουν το νησί, ενώ ρείκια, θύμοι και θρούμπια σκορπούν μεθυστικά αρώματα στον αέρα. Δεν είναι τυχαίο ότι η Γαύδος εντάχθηκε στο πρόγραμμα προστασίας Νatura 2000.
Καλοχαραγμένα μονοπάτια προσφέρονται για μαγευτικές περιηγήσεις στο νησί: από τον Κόρφο στην Τρυπητή, από το Καστρί στην Άμπελο, από το Χαμουρειό στον Κεδρέ και το Λαυρακά, από τα Βατσιανά στον Κόρφο, από τον Άγιο Παντελεήμονα στο Καστρί κ.α. Περιηγήσεις όμως που απαιτούν κατάλληλα παπούτσια, αντιηλιακά και φυσικά προμήθειες και ιδιαίτερα νερό.
Ιστορία
Ογυγίη, Ωγυγία, Γωυγία, Γαυγία, Γαυδία, Γαύδος, Κλαύδη, Γκόζο, Γκόντι, Κλαούντια, Κλάουντος είναι μια σειρά από τα ονόματα με τα οποία συναντάμε τη Γαύδο σε διάφορες περιόδους της ιστορίας της. Ονόματα που καταμαρτυρούν μια αδιάκοπη κατοίκηση του νησιού από τους νεολιθικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Σημάδια της αδιάκοπης αυτής κατοίκησης μπορεί να δει κανείς στις ανασκαφές του Σαρακίνικου, στον Κόρφο, στον Αγιάννη και στο Λαυρακά.
Ο Απόστολος Παύλος πέρασε από τις ακτές τις Γαύδου, κατά το ταξίδι του για τη Ρώμη. Αφήνοντας την Κρήτη, μια καταιγίδα άλλαξε την πορεία του και έσπρωξε το καράβι του κοντά στη Γαύδο, γεγονός που καταμαρτυρείται στην Αγία Γραφή.
Αργότερα, τα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, το νησί είχε περίπου 8.000 κατοίκους (900-1000 μ.Χ.), 3 επισκόπους και ένα αρχιεπίσκοπο. Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία διήρκεσε από το 1665 μέχρι το 1895, η Γαύδος ήταν γνωστή ως Gondzo. Κατά την περίοδο αυτή ο πληθυσμός μειώθηκε σημαντικά σε μόνο 500 κατοίκους το 1882. Μια ζωντανή αναφορά στους Σαρακηνούς σώζεται – καθώς το όνομα της παραλίας Σαρακήνικο αντανακλάει την ιστορία του νησιού.
Στη δεκαετία του 1930 το νησί χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας των κομμουνιστών. Πάνω από 250 άνθρωποι εξορίστηκαν συμπεριλαμβανομένων και των ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ, όπως ο Μάρκος Βαφειάδης. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, συμμαχικές δυνάμεις μετέφεραν κάποιες δυνάμεις στη Γαύδο, μετά από τη γερμανική νίκη στη Μάχη της Κρήτης. Αργότερα, η γενική φάση της αστικοποίησης που ξεκίνησε σε άλλα μέρη της Ελλάδας στη δεκαετία του 1960, έλαβε χώρα τη δεκαετία του 1950 στη Γαύδο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οι νησιώτες αντάλλαξαν τη γη τους εδώ με πρώην τουρκικές εκτάσεις στην Κρήτη, οι οποίες είχαν καταστεί πλέον ανταλλάξιμες. Μόλις εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη δημιούργησαν μια κοινότητα που είναι γνωστή ως Γαυδιώτικα, η οποία υπάρχει και σήμερα και αποτελεί μέρος της πόλης της Παλαιόχωρας.
Μετά από πολλά χρόνια απομόνωσης, το 1996 το νησί ήρθε ξανά στο προσκήνιο από τα μέσα ενημέρωσης. Μια άσκηση του ΝΑΤΟ στην Γαύδο αποτέλεσε την απαρχή μιας αντιπαράθεσης ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Μετά από αυτό, ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, επισκέφθηκε τη Γαύδο και ανακοίνωσε πενταετές πρόγραμμα ανάπτυξης ύψους 1,5 εκατομμυρίου ευρώ. Το 2001, ο Κωστής Στεφανόπουλος, τότε Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, εγκαινίασε ένα κέντρο τηλεϊατρικής για τη Γαύδο, ένα νησί που δεν είχε ποτέ γιατρό. Το εγχείρημα αυτό, όμως, αμαυρώθηκε καθώς οι υποδομές του νησιού δε μπορούσαν να παρέχουν την απαραίτητη ηλεκτρική ισχύ. Το 2002, το νησί ήταν στις ειδήσεις και πάλι, λόγω της σύλληψης μελών της τρομοκρατικής οργάνωσης «17η Νοέμβρη». Ο μελισσοκόμος Δημήτρης Κουφοντίνας είχε αγοράσει εξοχικό στη Γαύδο όπου και διέμενε τα καλοκαίρια.
Αξιοθέατα
Εκτός από τις ανασκαφές στο νησί, υπάρχουν αρκετά ενδιαφέροντα μέρη που μπορείτε να δείτε. 17 μικρά, απέριττα εκκλησάκια στολίζουν το νησί, με τη μητρόπολη να είναι η Αγία Τριάδα στο Καστρί. Από τη Γαύδο πέρασαν ο Απόστολος Παύλος και οι 99 Πατέρες μαζί με τον Άγιο Ιωάννη τον Ερημίτη, ενώ η Γαύδος αποτελούσε κάποτε αυτόνομη επισκοπή.
Σήμα κατατεθέν της Γαύδου, ο παλιός Φάρος της Αμπέλου που κάποτε δέσποζε πάνω από τις απόκρημνες νοτιοδυτικές ακτές, τις Άσπες, που σχεδόν κατακόρυφες εκτείνονται σε μήκος δέκα περίπου χιλιομέτρων. Κατασκευάστηκε το 1880 σε υψόμετρο 368μ και ήταν ορατός από απόσταση 40 μιλίων, την μεγαλύτερη απόσταση τότε στον κόσμο. Βομβαρδίστηκε από τους γερμανούς τον Μάιο του 1942 και είχε καταστραφεί σχεδόν ολοκληρωτικά. Σήμερα ο φάρος αυτός, ανασκευασμένος, δεσπόζει πάλι στο ίδιο σημείο, μερικές εκατοντάδες μέτρα πριν φτάσουμε στην Άμπελο.
Στα αξιοθέατα του νησιού μπορούν να προστεθούν το κτίσμα των εξόριστων επί Μεταξά στο Σαρακίνικο, το βενετσιάνικο Κάστρο στην Κεφαλή, τα ρωμαϊκά και παλαιοχριστιανικά ερείπια στον λόφο του Αγιάννη, οι λαξευτοί τάφοι στο Λαυρακά, οι περίφημες Καμαρέλες στην Τρυπητή, οι ανασκαφές στο Σαρακίνικο και Κόρφο και βέβαια το μικρό Λαογραφικό Μουσείο της Γαύδου.
Υποδομές
Το νερό είναι το σημαντικότερο πρόβλημα του νησιού ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες. Επειδή δεν βρέχει συχνά στη Γαύδο, υπάρχει λίγο νερό διαθέσιμο για τους τουρίστες. Αυτό συμβαίνει, παρά τις μάταιες προσπάθειες της κυβέρνησης για άντληση νερού από γεωτρήσεις. Στις ξηρότερες περιόδους, δεν υπάρχει νερό για ντους. Το πρόβλημα της ηλεκτροδότησης, όπως αναφέρθηκε, είναι πολύ έντονο και καλύπτεται με γεννήτριες.
Υπάρχουν πολλές εγκαταλελειμμένες αναβαθμίδες στην Γαύδο, που οι αγρότες χρησιμοποιούσαν παλιότερα για να καλλιεργούν τις πλαγιές. Εξακολουθεί να υπάρχει κάποια υποτυπώδης γεωργία στο νησί.
Ο ανακατασκευασμένος φάρος στην Άμπελο, σήμερα λειτουργεί και ως καφετέρια κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου. Το συγκρότημα περιλαμβάνει επίσης ένα μικρό μουσείο για την ιστορία του φάρου με αίθουσες φωτογραφιών και παλιό εξοπλισμό. Η Γαύδος φιλοξενεί και ένα ραδιοφωνικό σταθμό, τον «Γαύδος FM 88,8». Στο Καστρί θα βρείτε το μοναδικό ταχυδρομείο στο νησί και ιατρείο (+30 28230 42195), ενώ στο λιμάνι της Καραβέ υπάρχει το μοναδικό ΑΤΜ στο νησί. Υπάρχει μια αστυνομική υπηρεσία με έναν μόνο αστυνομικό στο νησί (+30 28230 41109).
Μονοπάτια
Η Γαύδος αποτελεί ένα από τα καλύτερα μέρη για εύκολη πεζοπορία και αγαπημένο από όλους τους Πεζοπορικούς Συλλόγους της Κρήτης. Η πρώτη προτεινόμενη διαδρομή είναι να περπατήσετε από το Φάρο στην Άμπελο, κι από εκεί στον Ποταμό και τον Πύργο. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να βαρεθείτε να περπατήσετε το μοναδικό μονοπάτι από τον Κόρφο στην Τρυπητή και πίσω στα Βατσιανά, κατά τη διάρκεια του οποίου θα δείτε μερικά από τα μαγευτικότερα τοπία της ζωής σας. Τέλος, το εύκολο μονοπάτι από το Σαρακίνικο στον Αγιάννη και το Λαυρακά είναι κατάλληλο για οποιονδήποτε. Εδώ θα ανακαλύψετε την τροπική μεριά της Γαύδου με τις «Αφρικανικές» παραλίες με τα πεύκα και τα κέδρα.
Στη Γαύδο μπορεί να φθάσει κανείς από την Παλαιόχωρα, τη Σούγια ή τη Χώρα Σφακίων. Τα δρομολόγια δεν είναι σταθερά, γιαυτό θα πρέπει κανείς να ενημερώνεται από τις εταιρείες των πλοίων. Μπορείτε να βρείτε και πληροφορίες στην ιστοσελίδα της ΑΝΕΝΔΥΚ.
