Τάφκος στα Πετραδολάκια
Ο Τάφκος στα Πετραδολάκια, είναι από τα πρώτα βάραθρα που εξερευνήθηκαν από Γάλλους σπηλαιολόγους τη δεκαετία του '70 και για μια δεκαετία θεωρούνταν το βαθύτερο σπήλαιο της Κρήτης. Αυτή τη στιγμή είναι το 2ο βαθύτερο στην περιοχή του Ψηλορείτη, μετά την Ταφκούρα. Βρίσκεται νότια των Ανωγείων στην τοποθεσία Πετραδολάκια σε υψόμετρο 1435μ., 200μ. περίπου δυτικά της εκκλησίας του Αγίου Φανουρίου. Η είσοδός του έχει διανοιχθεί σε ασβεστόλιθο Τρίπολης, ενώ μετά τα 100 πρώτα μέτρα συνεχίζεται η ανάπτυξή του στους πλακώδεις ασβεστολίθους του Ψηλορείτη.
Το συνολικό βάθος του είναι 475μ. και το μήκος των διαδρομών του γύρω στα 380μ.. Κατά μήκος της διαδρομής του έχει πάνω από 20 κατεβάσματα με μέσο βάθος τα 30μ. ενώ αρκετά από αυτά, βάθους 45 και 60μ., δημιουργούν εντυπωσιακούς καταρράκτες με μεγάλες ποσότητες νερού. Τα κατακόρυφα κατεβάσματα διαδέχονται ιδιαίτερα στενά περάσματα που δημιουργούν μαιάνδρους μεγάλου μήκους, ο μεγαλύτερος των οποίων φτάνει τα 100μ. και σιφόνια. Η ροή του νερού είναι αδιάλειπτη όλες τις εποχές του έτους, με μεγάλες ωστόσο διακυμάνσεις στην παροχή του από τα 23 μέτρα και κάτω. Αποτέλεσμα των διαδοχικών εισροών από τα υπόγεια ποτάμια που συναντώνται πάνω στη διάκλαση που είναι διανοιγμένο το σπηλαιοβάραθρο, ο σχηματισμός σιφονιού στα -450μ..
Οι ποσότητες νερού που παροχετεύονται στο σπήλαιο τη χειμερινή περίοδο, καθιστούν απαγορευτική την προσπέλασή του από τον Νοέμβριο έως και τον Απρίλιο, ενώ οι συνθήκες είναι αρκετά δύσκολες και κατά την καλοκαιρινή περίοδο (θερμοκρασία νερού 4ο-6ο C). Το σπηλαιοβάραθρο έχει πλούσιο διάκοσμο όλων των μορφών, αλλά κυρίως στην δεύτερη κύρια αίθουσά του στα -30μ. Στο σπήλαιο εντοπίστηκαν απολιθωμένα τμήματα κρανίου ελαφιού, ζώο που θεωρείται ότι ζούσε στην Κρήτη πριν 50.000 χρόνια. Παρόμοια απολιθώματα έχουν βρεθεί και σε άλλα σπήλαια του Ψηλορείτη.
