Ναός Αγίου Ιωάννη στην Αγία Βαρβάρα
Ανάμεσα στην Αγία Βαρβάρα και στη Μεγάλη Βρύση Ηρακλείου σε ένα υψίπεδο κατάφυτο από αμπέλια, ελιές, αμυγδαλιές και δρυς συναντάμε το ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου που ανήκει στην Αγία Βαρβάρα. Στο ναό μας οδηγεί ένας πρόχειρος χωματόδρομος που φεύγει από το δρόμο που ενώνει τα δύο χωριά. Το σημείο αυτό που βρίσκεται στα 600 μέτρα υψόμετρο περίπου στο κέντρο του νησιού είναι ιδιαίτερου γεωλογικού ενδιαφέροντος καθότι αποτελεί το ψηλότερο σημείο σε ολόκληρη την Κρήτη που συναντάμε θαλάσσια απολιθώματα και όστρακα.
Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου που δεσπόζει σήμερα στην αγροτική αυτή περιοχή περιτριγυρίζεται από ένα μεγάλο αριθμό ερειπωμένων κτισμάτων στα δυτικά του που πολύ πιθανόν να ήτανε απομεινάρια από κάποιο μεσαιωνικό οικισμό ή από κελιά, αφού πολύ πιθανόν ο Άη Γιάννης να ήταν μοναστήρι. Το κακό στην περίπτωσή του είναι ότι δεν υπάρχει καμιά γραπτή πηγή, αλλά ούτε και προφορική παράδοση, γεγονός που μας κάνει να συμπεράνουμε ότι πιθανόν να ερημώθηκε βίαια. Η μόνη πληροφορία που έχουμε για την ιστορία του ναού είναι ότι κατά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο έπεσε μια οβίδα σε απόσταση λίγων μέτρων πίσω από το ιερό του ναού. Κατά την έκρηξη της οβίδας ένα τμήμα της προκάλεσε ένα ορατό ακόμα και σήμερα σημάδι στον τοίχο του ιερού χωρίς όμως να τον καταστρέψει.
Ο ναός εξωτερικά είναι μεγαλοπρεπής, αρκετά ψηλός και είναι πανομοιότυπος με τον κοιμητηριακό ναό της Αγίας Πελαγίας στην Αγία Βαρβάρα που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση. Σύμφωνα με την παράδοση ο ίδιος τεχνίτης έκτισε και τους δύο ναούς και την ίδια μάλιστα περίοδο και γι' αυτό το λόγο τους έκτισε με τον ίδιο τρόπο. Η αρχιτεκτονική του ναού και η έλλειψη αγιογραφιών στο εσωτερικό του μας βοηθάει πολύ στη χρονολόγησή του η οποία τοποθετείται στην ύστερη περίοδο της Ενετοκρατίας στην Κρήτη και πολύ λίγα χρόνια πριν την έλευση των Τούρκων. Την περίοδο εκείνη στην Κρήτη κτίζονται πολλοί ναοί, στους οποίους είναι εμφανής η προσπάθεια να επικρατήσουν εξωτερικά εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία που δείχνουν μεγαλοπρέπεια των κτισμάτων, αλλά δεν αγιογραφούνται στο εσωτερικό τους αφού η μόδα της αγιογράφησης έχει παρέλθει. Την ίδια περίοδο που οι αγιογράφοι και ζωγράφοι της Κρήτης δημιουργούν και στολίζουν όλο τον κόσμο με τις δημιουργίες τους φέρνοντας την ΕυρωπαΪκή Αναγέννηση, στην Κρήτη η μόδα αλλάζει και δεν αγιογραφούνται οι ναοί, πράγμα που τους προηγούμενους αιώνες γινόταν κατά κόρον. Στο εσωτερικό του υπάρχει τάφος στο πέτρινο δάπεδο ενώ υπάρχει και στην εξωτερική πλευρά του ναού εντυπωσιακό αρκοσόλιο. Το παραθυράκι του ιερού βήματος κοσμεί ένα πολύ όμορφο λαξευτό και περίτεχνο αγιοθύριδο. Η θέση του ναού είναι σε σημείο που έχει πολύ καλή θέα στην οροσειρά του Ψηλορείτη, ενώ το ηλιοβασίλεμα από την περιοχή αυτή αποτελεί μοναδική εμπειρία.
Κείμενο - Φωτογραφίες Χριστόφορος Χειλαδάκης
