Ναός Οσίου Θεόδωρου στα Μούλια
Νότια του χωριού Άνω Μούλια Ηρακλείου σε αγροτική τοποθεσία συναντάμε το εκκλησάκι του Οσίου Θεόδωρου του Ηγιασμένου. Ο Όσιος Θεόδωρος ο Ηγιασμένος δεν γιορτάζει των Αγίων Θεοδώρων που γιορτάζουν πολλά εκκλησάκια που υπάρχουν σε διάφορα μέρη αλλά την ημέρα που η εκκλησία τιμά τον Άγιο Θεόδωρο τον Ηγιασμένο στις 16 Μαΐου κάθε έτους. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά σπάνιο άγιο και η εκκλησία αυτή είναι η μοναδική σε ολόκληρη την Κρήτη που τιμάται στο όνομά του.
Σε ολόκληρο τον Ελληνικό χώρο υπάρχει αυτή και μια δεύτερη στο νησί της Ιθάκης και πουθενά αλλού. Ο Όσιος Θεόδωρος στα Άνω Μούλια είναι ένας πολύ παλιός ναός που μετρά τουλάχιστον 5 αιώνες ζωής και το κτίσιμό του θα πρέπει να αναζητηθεί στα χρόνια της Ενετοκρατίας στην Κρήτη. Αυτό το συμπέρασμα προκύπτει από το ελάχιστο δείγμα αγιογραφιών που έχουν σωθεί στο εσωτερικό του οι οποίες αποτελούν πραγματικά απειροελάχιστο δείγμα του πλούσιου εικονογραφικού διάκοσμου που είχε κάποτε ο ναός το οποίο και δε σώθηκε. Οι ελάχιστες αγιογραφίες που έχουν φτάσει μέχρι τις μέρες μας είναι μαυρισμένες και δεν φαίνονται οι παραστάσεις που απεικόνιζαν. Ο ναός είναι μικρός και μονόχωρος και στο εσωτερικό του έχει ένα πολύ λιτό ξύλινο τέμπλο.
Έξω από το ναό απλώνονται παντού αιωνόβιοι ελαιώνες μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι, ενώ παραδίπλα υπάρχουν μεγάλοι καταρράκτες που φέρνουν το νερό από τα Μούλια. Ανάμεσα στις ελιές μπροστά από το ναό μπορούμε να δούμε σκόρπια σε μια πολύ μεγάλη έκταση θραύσματα από κεραμικά αγγεία αλλά και πελεκημένες πέτρες από γκρεμισμένα σήμερα αρχαία κτίσματα. Όλες οι επιφανειακές ενδείξεις δηλώνουν την ύπαρξη αρχαίου οικισμού που υπήρχε στην περιοχή και που πρέπει να είχε αρκετά μεγάλη έκταση. Συστηματική ανασκαφή που θα μπορούσε να μας δώσει περισσότερες πληροφορίες όμως της περιοχής δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Πηγή: Χριστόφορος Χειλαδάκης
