Νερόμυλοι Μπιτζαριανού
Το Μπιτζαριανό είναι ένα μικρό και γραφικό χωριουδάκι πολύ κοντά στο Καστέλλι Πεδιάδος Ηρακλείου. Μαζί με τα Καρουζανά αποτελούσε μία κοινότητα παλιότερα και έσφυζε από ζωή ενώ σήμερα είναι σχεδόν έρημο. Το όνομα του χωριού προέρχεται από το επίθετο Μπιτζαράκης που είναι το πιο συνηθισμένο ακόμα και σήμερα. Σημαίνει δηλαδή το χωριό των Μπιτζαράκηδων. Στην άκρη του χωριού περνά το ποτάμι που συγκεντρώνει τα νερά της βόρειας πλευράς της λεκάνης του Καστελλίου, το οποίο αφού διέρχεται μία καταπράσινη λαγκαδιά με ένα σημαντικό δρυόδασος συναντά το χωριό.
Η αξία του νερού ήταν ανυπολόγιστη και οι κάτοικοι έκτισαν νερόμυλους μέσα κι έξω από το χωριό για να εκμεταλλευτούν τη δύναμή του για το άλεσμα των σιτηρών. Τα απομεινάρια των νερόμυλων του Μπιτζαριανού στέκονται ακόμα και σήμερα εκεί πληγωμένα ανεπανόρθωτα από το χρόνο να θυμίζουν τις παλιές ένδοξες μέρες. Στο βορειότερο σημείο του χωριού στέκει ο μύλος του Κουτσαντώνη. Λίγο πιο νότια στην περιοχή Λουριά συναντάμε το δεύτερο νερόμυλο μέσα στο χωριό ο οποίος εντυπωσιάζει με το τεράστιο μέγεθός του. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους νερόμυλους σε όλη την Κρήτη, κτισμένος ανάμεσα σε περβόλια και κήπους με καρποφόρα δέντρα. Πιο έξω από το χωριό υπάρχουν και άλλοι νερόμυλοι.
Περπατώντας κανείς στα στενά σοκάκια του Μπιτζαριανού θα αντιληφθεί ότι ο χρόνος μάλλον έχει σταματήσει σε άλλες εποχές. Μακριά από κάθε τουριστική διαδρομή δεν είναι το μέρος όπου θα συναντήσετε επισκέπτες. Και όμως είναι ένα από τα πιο γραφικά χωριά όλης της Κρήτης με τους ελάχιστους κατοίκους του πάντα χαμογελαστούς. Θα μπορούσε ως χωριό να διεκδικήσει τον τίτλο του χωριού με τα περισσότερα λουλούδια σε όλη την Κρήτη. Παντού σε κάθε σοκάκι, σε κάθε γωνία θα συναντήσετε άπειρες γλάστρες τόσες όσες σε κανένα άλλο μέρος με κάθε λογής όμορφα περιποιημένα λουλούδια. Και η ζωή παραμένει αυθεντική και απλή, όπως τον παλιό καιρό.
Παντού θα συναντήσετε παλιά μισογκρεμισμένα αλλά και καλοστεκούμενα πέτρινα σπίτια με καμάρες και όμορφα θυρώματα. Παντού υπάρχουν στοιβαγμένα κομμένα ξύλα έτοιμα να καλωσορίσουν το χειμώνα. Παντού θα δείτε περβόλια και κήπους με φρούτα και λαχανικά σημάδι ότι ο κύκλος της αγροτικής ζωής καλά κρατεί ακόμα. Και το σημαντικότερο απ’ όλα θα δείτε όμορφα σκιάχτρα να κοσμούν και να περιφρουρούν τους κήπους. Τα σκιάχτρα που στο ντόπιο γλωσσικό ιδίωμα ονομάζονται καραγκιόζηδες έχουν σχεδόν εκλείψει σήμερα από όλους τους αγρούς της Κρήτης. Ένα ακόμα αξιοθέατο μέσα στο χωριό είναι το παλιό λιοτρίβι με τις πέτρινες μυλόπετρές του που περιμένει την ανάδειξή και συντήρησή του, όπως σε τόσα άλλα χωριά. Στο ψηλότερο σημείο του οικισμού βρίσκεται ο ναός της Παναγίας τον οποίον κοσμεί μία εντελώς ανορθόγραφη επιγραφή ψηλά πάνω από την κεντρική του είσοδο.
Κείμενο - Φωτογραφίες Χριστόφορος Χειλαδάκης
