Ναός Αγίου Παντελεήμονα στο Μπιτζαριανό
Η Βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα στο Μπιτζαριανό (ή Πηγή) θεωρείται ότι είναι μία από τις παλαιότερες στην Κρήτη, είναι κτισμένη σε όμορφο φυσικό περιβάλλον και βρίσκεται 3 χιλιόμετρα περίπου έξω από το Καστέλι Πεδιάδος Ηρακλείου. Ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο της τρίκλιτης καμαροσκέπαστης βασιλικής, με τα τρία κλίτη της να είναι αφιερωμένα στον Άγιο Παντελεήμονα, στη Ζωοδόχο Πηγή και στον Άγιο Ιωάννη.
Η αρχική φάση του σημαντικού αυτού μεσοβυζαντινού κτίσματος ανάγεται στο Β' μισό του 11ου αιώνα. Από την αρχική φάση του κτιρίου διασώζονται μέρος του νότιου τοίχου και ο ανατολικός τοίχος με τρεις ημικυκλικές αψίδες με την κεντρική να είναι η μεγαλύτερη. Ο νότιος τοίχος έχει τέσσερα αψιδώματα, από τα οποία τα δύο ανατολικά, ανήκουν στον αρχικό ναό ενώ τα δύο δυτικά ανάγονται σε ανακατασκευή του 12ου αιώνα. Οι υπόλοιποι τοίχοι και η στέγη χρονολογούνται στον 13ο αιώνα. Μεγάλο μέρος της ανωδομής και του δυτικού τοίχου είχαν καταρρεύσει ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα.
Εικάζεται ότι κατά την αρχαιότητα ο χώρος χρησιμοποιείτο ως Ασκληπιείο ή Ιερή Πηγή. Οι πεσσοί και το κάτω μέρος της τοιχοποιίας προέρχονται από μαρμάρινα στοιχεία προγενέστερου ρωμαϊκού ή βυζαντινού κτιρίου, καθώς και σταυροί και επιγραφές από βυζαντινά ανάγλυφα από την αρχαία Λύττο. Στο εσωτερικό, υπάρχουν δύο σειρές από τόξα που χωρίζουν τα κλίτη. Τα διαχωριστικά αυτά τόξα στηρίζονται σε κολόνες χωρίς κιονόκρανα εκτός από μια από τις κολόνες που παρουσιάζει την ιδιομορφία να είναι κατασκευασμένη αποκλειστικά από τέσσερα κορινθιακά κιονόκρανα, τοποθετημένα το ένα επάνω στο άλλο.
Την εκκλησία κοσμούσαν αγιογραφίες πολλές από τις οποίες σώζονται έως και σήμερα σε τρία στρώματα. Στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα χρονολογείται η μορφή του Αγίου Νικολάου στο ανατολικό τμήμα του νότιου τοίχου και οι μετωπικές απεικονίσεις του Χριστού και του Αγίου Παντελεήμονα στο μέτωπο των ανατολικών πεσσών. Στα τέλη του 12ου αιώνα ανήκει η απεικόνιση των Αγίων Αρσενίου και Ευθυμίου στο ανακατασκευασμένο δυτικό τμήμα του νότιου τοίχου και ο Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος στο τεταρτοσφαίριο της κόγχης του ιερού του νοτίου κλίτους. Στο τρίτο στρώμα εικονογράφησης (13ος αιώνας) ανήκουν οι παραστάσεις του Μελισμού στην κεντρική αψίδα, η Κοινωνία των Αποστόλων ψηλότερα και η ένθρονη Παναγία ανάμεσα σε αρχαγγέλους. Στο νότιο τοίχο εικονίζονται με τη σειρά οι ολόσωμες μορφές της Αγίας Άννας που θηλάζει την Παναγία, ο Άγιος Γεώργιος, ο Άγιος Θεόδωρος, Αρχάγγελος, κάποιος στρατιωτικός Άγιος και πάλι ο Άγιος Γεώργιος. Τέλος, εκατέρωθεν της κεντρικής εισόδου εικονίζονται δύο φύλακες Αρχάγγελοι.
Πηγή: Ανδριανάκης Μιχάλης
What is near me?
