Μονή Παναγίας Βρυωμένης στους Μεσελέρους
Η Μονή Παναγίας Βρυωμένης βρίσκεται 4χλμ ανατολικά του χωριού Μεσελέροι Ιεράπετρας, σε μια δύσβατη και οχυρή περιοχή, πάνω σε βράχο. Είναι αφιερωμένη στο Γενέσιο της Θεοτόκου (8 Σεπτεμβρίου), όμως το μοναστήρι πανηγυρίζει και στις 15 Αυγούστου. Είναι ένα ανενεργό μεγάλο μοναστήρι που μέχρι το 1992 ήταν εγκαταλελειμμένο, οπότε και άρχισε η αναστήλωση του. Πλέον, κατά τη διάρκεια των πανηγυριών, τα αναστηλωμένα κελιά φιλοξενούν τους πιστούς που έρχονται από όλη την περιοχή.
Το καθολικό της μονής είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός 5μx10μ σε καλή κατάσταση. Ο ναός πρωτοκτίστηκε το 1401, ενώ έγινε η προσθήκη του σημερινού δυτικού τμήματος μετά το 1550. Γύρω από το καθολικό αναπτύσσονται τα ισόγεια κτίρια της μονής, ανακατασκευασμένα τον 20ο αιώνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάγλυφη διακόσμηση της βάσης του κωδωνοστασίου με φυτικό διάκοσμο και τρία προσωπεία, που χρονολογείται στον 16ο αιώνα.
Το εσωτερικό του είναι κατάγραφο με πολύ παλιές τοιχογραφίες Παλαιολόγειας τέχνης του 1401-1402 που αποδίδονται στο ζωγράφο Μύρωνα Καλοδρόσιο. Εκτός από τον χριστολογικό κύκλο που κυριαρχεί με εννέα παραστάσεις (Ευαγγελισμός, Γέννηση, Υπαπαντή, Βάπτιση, Σταύρωση Επιτάφιος Θρήνος, Εις Άδου κάθοδος και Λίθος του Χριστού), το εικονογραφικό πρόγραμμα περιλαμβάνει και έναν συνεπτυγμένο θεομητορικό κύκλο (Γενέσιο και Εισόδια), τον οποίο πιθανόν συμπλήρωνε η παράσταση της Κοίμησης στον δυτικό τοίχο του αρχικού ναού.
Χρονολόγιο
- 13ος αιώνας: Κτίζεται ο ναός της Παναγίας, αλλά δεν είναι γνωστό αν λειτουργούσε μοναστήρι.
- 1401: Ο μοναχός Μύρων Καλοδρόσιος και η αδελφή του Σωφροσύνη ανακαινίζουν το ναό της Παναγιάς, κτίζοντας παράλληλα και τα πρώτα κελιά και ιδρύοντας τη μονή.
- 1577: Γίνονται προσθήκες στο καθολικό του ναού, επεκτείνοντας τον προς δυσμάς.
- Τουρκοκρατία: Το μοναστήρι να είναι σημαντικό κέντρο επαναστατικής δράσης στην ευρύτερη περιοχή της Ιεράπετρας.
- 1821: Λέγεται ότι στη μονή πραγματοποιείται η πρώτη συνέλευση των οπλαρχηγών της Ανατολικής Κρήτης. Μόλις το μαθαίνουν οι Τούρκοι, καταστρέφουν το μοναστήρι και αυτό ερειπώνεται.
- 1903: Η μονή γίνεται μετόχι της Μονής Φανερωμένης με μεγάλη περιουσία.
- 1925: Τα κτήματα της μονής αποδίδονται στους στρατιώτες της Μικρασιατικής Καταστροφής και η μονή περνάει στα χέρια της ενορίας Μεσελέρων.
- 1992: Ξεκινάει η αναστήλωση του ερειπωμένου μοναστηριακού συγκροτήματος.
- 2004: Καθαρίζονται οι τοιχογραφίες του ναού της Παναγιάς με σύγχρονες μεθόδους.
