Αμυγδάλοι Καλού Χωριού
Τα δύσκολα και σκοτεινά χρόνια που η Κρήτη βρέθηκε σε δύσκολες περιόδους κυρίως λόγω πολέμων οι κάτοικοί της δεν ένιωθαν ασφαλείς να μένουν στα σπίτια και στα χωριά τους. Ο λόγος ήτανε ότι ήταν πολύ ευάλωτοι στις επιθέσεις του κάθε εχθρού. Για το λόγο αυτό σε πολλές ιστορικές περιόδους έφευγαν από τις εστίες τους και αναγκαζότανε να δημιουργήσουν πρόχειρα χωριά ανάγκης και κρυψώνας. Τα χωριά αυτά σχεδόν πάντα ήτανε σε ψηλά οροπέδια πάνω στα βουνά, μέσα σε φαράγγια ή και σε πολύ απόκρυμνα ακρογιάλια, συνήθως στη Νότια Κρήτη.
Τα παράλια των Αστερουσίων είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα με πολλές θέσεις όπου οι ντόπιοι χρησιμοποιούσαν για να κρυφτούν σε περιόδους πολέμου. Κάθε σημερινός οικισμός που υπάρχει στο χάρτη της Κρήτης είχε και το δικό του μέρος, το δικό του χωριό ανάγκης όπου θα μεταφέρονταν ο κόσμος του στην ανάγκη. Οι περισσότεροι από αυτούς τους οικισμούς ήτανε πολύ πρόχειρα φτιαγμένοι και σήμερα έχουν εξαφανιστεί τα περισσότερα ίχνη τους. Κάποιοι άλλοι ακόμα διατηρούνται για να μας θυμίζουν ένα εντελώς άγνωστο κομμάτι της ιστορίας αυτού του τόπου που σχεδόν ποτέ δεν ερευνήθηκε συστηματικά και δεν αποτέλεσε πεδίο έρευνας των ειδικών.
Ένας από τους καλύτερα διατηρημένους οικισμούς ανάγκης είναι ο οικισμός Αμυγδάλοι. Το όνομά του το οφείλει στις αμυγδαλιές που καλλιεργούνταν στην ευρύτερη περιοχή του χωριού πολλές από τις οποίες απαντούνται ακόμα και σήμερα. Οι Αμυγδάλοι είναι ένας μικρός οικισμός που δημιουργήθηκε και κατοικήθηκε στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής. Βρίσκεται στη λοφοσειρά που απλώνεται πάνω από το Καλό Χωριό Μεραμπέλου Λασιθίου ακριβώς απέναντι και βόρεια από την Μονή Φανερωμένης Ιεράπετρας. Στους Αμυγδάλους φτάνουμε από αρκετά δύσβατο χωματόδρομο που φεύγει από την παραλία του Ίστρου.
Λόγω του φόβου και των διωγμών που αντιμετώπισαν οι κάτοικοι της περιοχής στη διάρκεια της κατοχής αναγκάστηκαν να αφήσουν τον πολύ πλούσιο και εύφορο κάμπο του Καλού Χωριού και να ανέβουν ψηλά στο άγονο βουνό όπου ένιωθαν περισσότερη ασφάλεια. Η ανάγκη τους έκανε και δημιούργησαν πεζούλες στο αρκετά άγονο αυτό τοπίο όπου υπάρχει πολύ λίγο χώμα το οποίο και καλλιέργησαν. Για το αλώνισμα των απαραίτητων σιτηρών έφτιαξαν και αλώνια τα οποία ακόμα και σήμερα φαίνονται στην περιοχή. Λίγα μέτρα νοτίως του σημείου που βρίσκεται ο οικισμός υπάρχει και μία μικρή πηγή νερού από όπου έπαιρναν νερό. Τα σπίτια που έφτιαξαν όπως και σε κάθε άλλο χωριό ανάγκης είχαν πολύ μικρά δωμάτια και όλα ήτανε σε πολύ μικρή απόσταση μεταξύ τους έτσι ώστε να ενισχύεται ο φρουριακός τύπος του οικισμού. Αυτό όμως που πραγματικά προκαλεί εντύπωση στην περίπτωση του οικισμού των Αμυγδάλων είναι το μέρος που επιλέχθηκε για το κτίσιμό του. Πρόκειται για μια περιοχή στην οποία συναντάμε δύο εντυπωσιακούς επιμήκεις βραχώδεις σχηματισμούς οι οποίοι λειτουργούν σαν εξωτερικό τείχος ορίζοντας την κατοικημένη περιοχή ενώ συνήθως ο ένας τοίχος κάθε σπιτιού είναι ο ίδιος ο φυσικός βράχος που ορθώνεται απότομα μέσα από τη γη. Το φαινόμενο αυτό ουσιαστικά έχει να κάνει με τεκτονικούς καθρέπτες που δημιουργήθηκαν από την απότομη ανύψωση του εδάφους σε γεωλογικά ταραγμένες περιόδους του παρελθόντος. Ο επισκέπτης της περιοχής σήμερα μπορεί να δει τα ερείπια από τα σπίτια από τα οποία λείπει η οροφή που στα περισσότερα έχει καταρρεύσει ενώ οι πέτρινοι τοίχοι σε πολλές περιπτώσεις σώζονται σε καλή κατάσταση.
Κείμενο - Φωτογραφίες Χριστόφορος Χειλαδάκης
