Μονή Παναγίας στο Γουρνί
Ο ναός της Παναγίας στην τοποθεσία Γουρνί βρίσκεται σε ρεματιά βόρεια του χωριού Καπίστρι, στο δρόμο για την Παναγία Κεραγραμμένη. Σύμφωνα με την παράδοση το όνομα Γουρνί προήλθε από μικρή γούρνα που οι μοναχοί είχαν τοποθετήσει στον παρακείμενο ποταμό για να παίρνουν νερό.
Ο Ναός είναι δίκλιτος και χτίστηκε σε διαφορετικές εποχές. Το νότιο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, χρονολογείται στα τέλη του 14ου αιώνα και φέρει εγκάρσιο κλίτος (πρόναος). Το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στην Ανάληψη του Σωτήρος και προστέθηκε τον 16ο αιώνα. Τότε κτίστηκε η καμάρα που ένωσε τα δυο κλίτη και κατέστρεψε πολλές τοιχογραφίες του νότιου κλίτους, ενώ κτίστηκε και η καμάρα που ένωσε τον κυρίως ναό με το εγκάρσιο κλίτος. Από τον πρόναο σήμερα σώζονται μόνο τα θεμέλια του.
Εξωτερικά του ιερού του βόρειου κλίτους υπάρχουν πέντε πινάκια σε σχήμα σταυρού. Από τα δυο κλίτη μόνο το νότιο κοσμείται με τοιχογραφίες των αρχών του 15ου αιώνα. Στην κόγχη διακρίνεται η Πλατυτέρα και στο μέσον της καμαροσκεπής η Ανάληψη του Κυρίου. Επίσης νότια διακρίνονται ο Χριστός Ένθρονος, ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και άλλες μορφές Αγίων. Στο ξύλινο λιτό τέμπλο του Ναού οι παλιές βυζαντινές εικό¬νες εκλάπησαν το 1965 και στη θέση τους έχουν τοποθετηθεί νέες.
Εξωτερικά του Ναού και σε ακτίνα 50 μέτρων γύρω από αυτόν υπάρχουν ερείπια κελιών, τάφοι και διάφορες άλλες εγκαταστάσεις (αλώνι, μύλος, πατητήρι, δεξαμενή κα.) τα οποία μαρτυρούν ότι εδώ υπήρξε μοναστήρι. Μάλιστα η παράδοση αναφέρει ότι τη Μονή χρησιμοποιούσαν ως χειμερινή επισκοπική έδρα πολλοί επίσκοποι της Ιεράπετρας, ενώ για θερινή είχαν την Παναγία Βρυωμένη. Επίσης το 1928 στο χώρο της Μονής βρέθηκε σφραγίδα με τον τίτλο «Ιερά Μονή Γουρνί» που φυλάσσεται στη Μονή Φανερωμένης σήμερα.
Η καταστροφή της μονής έγινε την περίοδο της τουρκοκρατίας. Η Μονή, που είχε πολλά κτήματα, λεηλατήθηκε από τους Τούρκους επί ηγουμενείας του μοναχού Δωρόθεου. Ο Ναός αναστηλώθηκε περί τα τέλη του 19ου αιώνα και τότε κτίστηκε το καμπαναριό του.
