Μονή Κεράς Ελεούσας στο Βορίτσι
Η μονή Κυρίας Ελεούσας βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Βορίτσι και Σκοτεινό της επαρχίας Πεδιάδος και αποτελεί μετόχι της μονής Αγκαράθου. Η ίδρυσή της ανάγεται στα τέλη του 16ο αιώνα, ενώ οι πρώτες γραπτές μαρτυρίες υπάρχουν από τις αρχές του 17ου αιώνα, όταν ηγούμενος ήταν ο Ματθαίος Μακελάρης, στον οποίο παραχωρήθηκε από τη μονή της Αγίας Αικατερίνης Σιναϊτών. Παραμένει άγνωστη η ακριβής ημερομηνία παραχώρησης του μοναστηριού ως μετόχι της Αγκαράθου, αν και είναι πιθανότερο αυτό να έγινε στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, κατά την περίοδο δηλαδή του Κρητικού Πολέμου.
Η μονή έχει κτιστεί πάνω σε λόφο και σε τρία διαφορετικά επίπεδα, λόγω της κλίσης του εδάφους. Τα κτίρια αναπτύσσονται γύρω από μια αυλή, ως ενιαίο συμπαγές σύνολο, το οποίο σε συνδυασμό με τα μικρά ανοίγματα και τις τυφεκιοθυρίδες τονίζει το φρουριακό τους χαρακτήρα. Η κεντρική πύλη με το τριγωνικό αέτωμα οδηγεί σε μια μικρή αυλή όπου θα δείτε τον στάβλο και την αποθήκη τροφίμων. Από εκεί, μια σκάλα οδηγεί στην κεντρική αυλή με το καθολικό που περιτριγυρίζεται από τα κελιά των μοναχών, το αρχονταρίκι, το ελαιοτριβείο και το πατητήρι. Υπάρχει και δεύτερη μικρότερη πύλη, η Χαρασανή, στη νότια πλευρά, που οδηγούσε στο χωριό Χαρασό.
Στο κέντρο του περιβόλου είναι κτισμένος το καθολικό της μονής που είναι αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή, ο οποίος κτίστηκε στη θέση παλαιότερου ναού, όπως μαρτυράει μια πέτρινη κολόνα. Μέσα στο ναό υπάρχουν δύο τάφοι μοναχών κι ένας ακόμη στην είσοδο του ναού. Στην είσοδο του ναού υπήρχε υδραγωγείο της μονής, τμήμα του οποίο εκτίθεται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο της Αγίας Αικατερίνης.
Χρονολόγιο
- 1606: Ιδρύεται η μονή της Κεράς Ελεούσας στα ερείπια παλαιότερου ναού (ίσως και νωρίτερα).
- 1635: Η μονή ανήκει στη μονή Αγίας Αικατερίνης του Σινά.
- 1669: Με την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας μεταφέρεται στην Ζάκυνθο, στο μουσείο της οποίας εκτίθεται σήμερα.
- 1821: Η μονή μεταβιβάζεται στη μονή Αγκαράθου (κατά άλλους αυτό έγινε πριν το 1669).
- 1988: Άγνωστοι κλέβουν ανάγλυφο τμήμα κτίσματος που αναπαριστά ελάφι
- 1998: Άγνωστοι κλέβουν επιγραφή που αναφέρει την ημερομηνία 1617.
