Παρελθόν

Ανατολικά από τη Μονή του Αγίου Γεωργίου του Επανωσήφη υπήρχε μέχρι το 1671 ο οικισμός Λιβάδια. Ο οικισμός ήταν φέουδο του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο τον ενοικίαζε σε διάφορα πρόσωπα. Το 1332, ενοικιαστής ήταν ο Γεώργιος Νταλαπόρτα και το 1450 ο Στέφανος Φοσκαρίνι.

Το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο Νεάπολης στεγάζεται από το 2016 στο κτίριο του πρώτου Γυμνασίου της Νεάπολης και φορέας διαχείρισής του είναι η Πολιτιστική Λαογραφική Εταιρεία Απάνω Μεραμπέλλου. Η έκθεσή του αποτελείται από κειμήλια της πολιτισμικής παράδοσης της επαρχίας Μεραμβέλου που αφορούν την καθημερινή ζωή μετά τον 19ο αιώνα.

Ο λόφος στα Κατρίνια της επικράτειας του Πισκοκέφαλου Σητείας φιλοξένησε ένα από τα σπουδαιότερα Ιερά Κορυφής της Μινωικής Κρήτης, όπου πιστοί από τις γύρω περιοχές έρχονταν για να υμνήσουν τις θεότητες τους και να αποθέσουν τα αφιερώματα τους, κάτι σαν τα σημερινά τάματα της Χριστιανικής πίστης.

Το μυλοτόπι στους Μαρνέλληδες είναι από τα πολύ μεγάλα και όμορφα της επαρχίας. Αποτελείται από μια σειρά που έχει 8 ανεμόμυλους στην κορυφογραμμή του λόφου όπου ήταν το πέρασμα του αέρα ενώ λίγο πιο ψηλά στο βουνό υπάρχει και ένας ένατος ανεμόμυλος μακριά από τους άλλους. Οι μύλοι ανήκουνε στον τύπο του αξετροχάρη σήμερα βρίσκονται σε φάση εγκατάλειψης όπως και όλοι σχεδόν οι μύλοι στην Κρήτη.

Στην Κάινα Αποκορώνου ζούσε ένας τρομερός γενίτσαρος που ονομαζόταν Μεχμέτ Αγάς Γενίτσαρης. Καταγόταν από την Τύνιδα της Τυνησίας και ήταν απόγονος κάποιου Αλή, σωματάρχη του τουρκικού στρατού, κατά την απόβαση του στον όρμο της Κύριας Γωνιάς το 1645.

Το μικρό χωριό Αμαριανό της επαρχίας Πεδιάδος είναι γνωστό για τη γραφική πλατεία με το γέρικο πλάτανο και τα παραδοσιακά καφενεδάκια. Στην πλατεία υπάρχει η παλιά βρύση του 1898 και η δεξαμενή, όπου ο επισκέπτης μπορεί να ξεδιψάσει με το νερό της πηγής που έρχεται από το ορεινό όγκο του Αφέντη Χριστού της Δίκτης.

Πάνω από τον παραθαλάσσιο οικισμό του Κερατόκαμπου υψώνεται ο απόκρημνος λόφος Κέρατο, Καστρί ή Βίγλα, πάνω στον οποίο πιστεύεται ότι ήταν κτισμένη η αρχαία πόλη Κεραία. Στη Βίγλα υπάρχει και ο εντυπωσιακός Νυχτεριδόσπηλιος, που χρησιμοποιήθηκε ως λατρευτικό σπήλαιο κατά την αρχαιότητα..

Ψηλά πάνω από το χωριό Μαλάθυρος υψώνεται απότομος βράχος, πάνω στον οποίο οι Βυζαντινοί έκτισαν φρούριο για τον έλεγχο της επαρχίας Κισάμου. Η ανάβαση στο βράχο είναι εφικτή από τη Μαλάθυρο. Το φρούριο είχε διπλή οχύρωση με πλάτος τείχος 2.30 μέτρα και 12 ημικυκλικούς οχυρωματικούς πύργους.