Φαντάσματα

Ένα μικρό κάστρο υπήρχε κοντά στο χωριό Σίτανος της Επαρχίας Σητείας, στα Σκαλιά. Τα Σκαλιά ήταν ένα μικρό χωριό λίγων κατοίκων κτισμένο στην κορυφή μιας μικρής πλαγιάς, κατά τρόπο που οι εξωτερικοί τοίχοι των σπιτιών του αποτελούσαν το τείχος που περικύκλωνε τον οικισμό, από την βόρεια μεριά του οποίου μάλιστα υπήρχε προστατευτικός γκρεμός.

Οι Αμυγδάλοι είναι ένας μικρός οικισμός που δημιουργήθηκε και κατοικήθηκε στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής. Βρίσκεται στη λοφοσειρά που απλώνεται πάνω από το Καλό Χωριό Μεραμπέλου Λασιθίου ακριβώς απέναντι και βόρεια από την Μονή Φανερωμένης Ιεράπετρας. Στους Αμυγδάλους φτάνουμε από αρκετά δύσβατο χωματόδρομο που φεύγει από την παραλία του Ιστρον.

Η Αχλάδα είναι ένα από τα πιο κοντινά στην πόλη του Ηρακλείου χωριά. Το όνομά του είναι φυτωνυμικό και το παίρνει από το δέντρο της αγριαχλαδιάς που στην περιοχή το λένε και αχλάδα ή αγκούτσακα και το συναντάμε αυτοφυές σε πολλά σημεία γύρω από το χωριό. Η Αχλάδα είναι χτισμένη στην κορφή ενός οχυρού λόφου ψηλά πάνω από τον κόλπο της Αγίας Πελαγίας.

Το έρημο χωριό Αξέντι βρίσκεται σε τοποθεσία φυσικού κάλλους ανάμεσα σε γόνιμα χωράφια και δάση από δρυς ενώ η περιοχή έχει την ευλογία να έχει και αρκετές πηγές νερού. Ακόμα και σήμερα στην εκκλησία του χωριού το Άγιο Πνεύμα υπάρχει εικόνα του Αγίου Αυξεντίου να θυμίζει το παλιό όνομα της περιοχής.

Πάνω στο Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 που συνδέει τις Αλώνες με τον Άγιο Κωνσταντίνο, σε λόφο με πρίνους κοντά στο χωριό Μούνδρος, συναντάμε τον εγκαταλελειμμένο οικισμό Νησί. Τα χαλάσματα του οικισμού μαρτυρούν την σπουδαία του ιστορία, καθώς συναντάμε όμορφα σπίτια και σημαντικούς ναούς. Μέσα στον οικισμό υπάρχει ο ναός του Αγίου Γεωργίου, ενώ λίγα μέτρα παραέξω υπάρχει ο ναός της Παναγίας της Νησιανής.

Κοντά στα χωριά Επισκοπή και Μουρτζανά Μυλοποτάμου, σε μια καταπράσινη κοιλάδα, στέκονται ακόμη τα ερείπια από τα σπίτια και τους νερόμυλους του χωριού Μούσες ή Μούσι. Στο χωριό αυτό συναντάμε τους πέντε νερόμυλους που εκμεταλεύονταν τα άφθονα νερά της περιοχής. Εδώ έφερναν τα σιτηρά τους για άλεσμα οι κάτοικοι των τριγύρω χωριών, ως την δεκαετία του 1950, που η σύγχρονη τεχνολογία παραγκώνισε τον παραδοσιακό τρόπο αλέσματος.

Σε όλη την Κρήτη υπάρχουν πολλά ερειπωμένα μικρά και μεγάλα χωριά ή μετόχια. Ένα από αυτά είναι και το έρημο σήμερα Μετόχι των Σαριδάκηδων λίγο πιο πάνω από το χωριό Ροτάσι Ηρακλείου στο δρόμο που ανηφορίζει προς την Εθιά. Το Μετόχι των Σαριδάκηδων είναι από τα πλέον γραφικά της Κρήτης με μικρά πετρόχτιστα σπίτια στα οποία έμεναν οι κάτοικοί του την εποχή που έκαναν τις αγροτικές εργασίες τους στην περιοχή.

Τα Κολοκάσια είναι ένας ερειπωμένος οικισμός της επαρχίας Σφακίων, κοντά στην έξοδο του φαραγγιού του Ασφένδου και κοντά στο χωριό Άγιος Νεκτάριος. Οι κάτοικοί του το εγκατέλειψαν κυρίως λόγω της απομονωμένης του θέσης και εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Νεκτάριο. Σήμερα τα περισσότερα σπίτια είναι ερειπωμένα, ενώ μερικά έχουν αναπαλαιωθεί από Γερμανούς που αγόρασαν τα χαλάσματα. Τα σπίτια αποτελούν ζωντανό παράδειγμα της λιτής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των Σφακίων.