Παρελθόν

Ανάμεσα στα χωριά Άνω Βαρσαμόνερο, Καλονύκτη, Άνω Μαλάκι και Κάτω Μαλάκι σε μια περιοχή γεμάτη πρίνους και αρχαίους ελαιώνες, στέκεται ο ερειπωμένος Ενετικός Πύργος του Σύγγελου. Προφανώς το κτίριο αυτό χρησίμευσε για τον έλεγχο της περιοχής από τον ιδιοκτήτη του κατά την Ενετοκρατία.

Κοντά στην Αγία Ρουμέλη υπάρχουν δύο καμαρωτά πέτρινα γεφύρια. Το μεγαλύτερο είναι ένα Ενετικό πέτρινο τοξωτό γεφύρι που έχει μείνει αποκλεισμένο μέσα στο ρέμα, με τις δύο πλευρές του κατεστραμμένες. Ακόμη μπορούμε να διακρίνουμε ένα βοηθητικό τόξο, το οποίο έχει επιχωματιστεί από τα φερτά υλικά του ποταμού. Λίγα μέτρα παραπάνω υπάρχει ένα ακόμη μικρότερο, εξισου κατεστραμμένο.

Μέσα στη Κριτσά, στην τοποθεσία Αμπέλα, υπάρχουν τα ερείπια ενός μικρού μεσαιωνικού πύργου με καμάρα. Προφανώς ο πύργος αυτός χρησιμοποιήθηκε για την επίβλεψη των σοδειών της περιοχής, αλλά και τον έλεγχο του περάσματος προς το χωριό.

Σε κανένα σημείο της Κρητικής ακτογραμμής δεν συναντάμε τόσα πολλά Γερμανικά πολυβολεία όσα στο παραλιακό μέτωπο της Ιεράπετρας. Τα πολυβολεία αυτά είναι τσιμεντένια και θυμίζουν στο σχήμα τους τα ιγκλού από πάγο που έφτιαχναν οι Εσκιμώοι ενώ έχουν και τα χαρακτηριστικά ανοίγματα για τα πολυβόλα.

Το χωριό Αγιά Μυλοποτάμου στο Ρέθυμνο έχει ταυτιστεί με την παραγωγή κρητικών κάρβουνων και ακόμα και σήμερα υπάρχουν πολλοί καρβουνάδες. Παντού τριγύρω στην περιοχή του χωριού μπορεί να δει κάποιος παραδοσιακά καρβουνοκάμινα να ανάβουν και να σιγοκαίνε μετατρέποντας σιγά σιγά τα κουτσούρια σε κάρβουνα.

Στο δρόμο που οδηγεί από τη Γάλιπε στο Σμάρι συναντάμε τη μονότοξη πέτρινη καμάρα της Γαλίφας, που γεφυρώνει το Γαλιφιανό Ποταμό. Η καμάρα κτίστηκε το 1900 για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των κατοίκων, κυρίως της Γαλίφας.

Στην Τύλισο στεγάζεται η Δημοτική Πινακοθήκη Μαλεβιζίου αφιερωμένη στον Μπότη Θαλασσινό, σπουδαίο Κρητικό ζωγράφο που καταγόταν από την Τύλισο. Η πινακοθήκη από το 2017 φιλοξενεί περισσότερα από 200 έργα του Μπότη Θαλασσινού, ενώ κατά καιρούς φιλοξενεί κι έργα άλλων καλλιτεχνών.

Ανάμεσα στο Λουτρό Σφακίων και τη διάσημη παραλία Γλυκά Νερά συναντάμε το ασβεστοβαμμένο ξωκλήσι του Τιμίου Σταυρού, με μεγάλα τραπέζια που μαρτρούν ότι εδώ γίνεται μεγάλο πανηγύρι στις 14 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο. Στο σημείο του ναού υπήρξε μικρό φρούριο.