Ο πλάτανος της Γόρτυνας
Στη Κρήτη υπάρχει μια εξαιρετικά σπάνια και ενδημική ποικιλία πλατάνων (Platanus orientalis var. Cretica), με περίπου 50 δέντρα να έχουν αναφερθεί σε όλο το νησί. Το χαρακτηριστικό της ποικιλίας αυτής είναι ότι είναι αειθαλής, δηλαδή δε ρίχνει τα φύλλα της το χειμώνα, σε αντίθεση με τους κοινούς φυλλοβόλους πλάτανους. Ένα από αυτά τα ελάχιστα αειθαλή πλατάνια έχει τεράστια μυθολογική αξία και έχει επιβιώσει στα βάθη των αιώνων, από τη Μινωική Εποχή. Αυτός είναι ο πλάτανος της Γόρτυνας, ο οποίος στέκεται ακόμη αγέρωχος στο βάθος του σημερινού αρχαιολογικού χώρου της Γόρτυνας.
Ο πλάτανος ήταν αφιερωμένος στον Δία, καθώς σύμφωνα με την μυθολογία κάτω από το δέντρο ζευγάρωσε ο Δίας με την Ευρώπη, μετά την αρπαγή της από τη Φοινίκη και τη μεταφορά της στην Κρήτη, όπου γέννησε το Μίνωα, το Σαρπηδόνα και τον Ραδάμανθυ. Από τότε λένε ότι πλάτανος σταμάτησε να χάνει το φύλλωμα του κάθε χειμώνα. Η σπουδαιότητα που δινόταν στο δέντρο, φαίνεται ξεκάθαρα κι από την απεικόνιση της Ευρώπης κάτω από το δέντρο στα νομίσματα της Γόρτυνας. Το πλατάνι στη σημερινή του μορφή φαίνεται σχετικά μικρό, λόγω του ότι τα πλατάνια συνεχώς αναγεννιούνται από τις ρίζες τους και φαινομενικά δείχνουν αιώνια, αλλά ουσιαστικά πρόκειται για νέα δέντρα.
Η λατρεία του δέντρου συνεχίστηκε έως τις μέρες μας, καθώς κάποιοι πίστευαν ότι το δέντρο είχε τη μαγική ιδιότητα να βοηθάει τα ζευγάρια να αποκτούν αγόρια, κι έτσι έπαιρναν μαζί τους μερικά φύλλα. Εκτός από της Γόρτυνας, σημαντικό θεωρείται και το πλατάνι του Αζωγυρέ Σελίνου και του Μοναστηρακίου Αμαρίου. Άλλα γνωστά δέντρα υπάρχουν στους Βώρους, στις Βρύσες και στο Φόδελε.
