Μιραμπέλο

Το έρημο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου (εορτ. 29 Αυγούστου) βρίσκεται στην περιοχή Σκουράς πάνω από την Ελούντα. Ο ναός είναι ανακαινισμένος μονόχωρος, καμαροσκέπαστος, μικρών διαστάσεων και δίπλα του υπάρχουν τα ερείπια από τα κελιά, δεξαμενή και ένα νεώτερο διώροφο κτίσμα του 19ου αιώνα με στάβλο στο ισόγειο. Η ίδρυση της μονής τοποθετείται πριν από το 1575, ενώ το 1617 έγινε μετόχι της μονής Αρετίου.

Ο ναός του Αγίου Αντωνίου είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος και έχει νότια είσοδο με απλό ημικυκλικό ανακουφιστικό τόξο. Στη δυτική πλευρά του έχει προστεθεί χαμηλότερος νάρθηκας, ο οποίος επικοινωνεί με τον κυρίως ναό μέσω τοξωτού ανοίγματος.

Η Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα ή του Αφέντη Χριστού βρίσκεται στην περιοχή Μετόχι του Νήσπιτα, λίγα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Νεάπολης. Η μονή έχει εγκαταλειφθεί από την Τουρκοκρατία και μόνο το καθολικό του ναού διασώζεται ως σήμερα. Τριγύρω υπάρχουν μερικά ερείπια από το παλιό μοναστηριακό συγκρότημα.

Λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι κατά την Ενετοκρατία, αλλά σήμερα είναι ερημωμένη και μόνο ο ανακαινισμένος ναός λειτουργείται στις 6 Αυγούστου, καθώς είναι αφιερωμένος στον Αφέντη Χριστό. Ελάχιστα είναι πλέον τα ερείπια των κελιών και των δεξαμενών της μονής.

Πάνω στην Εθνική Οδό που ενώνει τον Άγιο Νικόλαο με την Παχιά Άμμο, στο ύψος του Αλμυρού, συναντάμε ένα μικρό εκκλησάκι με πανοραμική θέα στη θάλασσα, τονΆγιο Γεώργιο τον Τραγοπιάστη. Παρόλο που δίνει την εντύπωση νέου ναού, χρονολογείται στην Ενετοκρατία και στο εσωτερικό του, κάτω από το στρώμα του ασβέστη, φέρει τοιχογραφίες.

Στον εγκαταλελειμμένο σήμερα οικισμό του Φραθιά ή άλλοτε Μέσα Φραθιά, κοντά στη μονή Ξερών Ξύλων, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Ιωάννη, που για κάποτε αποτέλεσε καθολικό ενός μικρού μοναστηριού.

Στην επαρχία Μιραμπέλου και πάνω στο δρόμο που οδηγεί από τα Λακώνια προς το Οροπέδιο Λασιθίου, συναντάμε τον ημιορεινό και σχεδόν έρημο οικισμό του Αγίου Κωνσταντίνου, γνωστό κι ως Παρακαλούρι. Ο οικισμός είναι γνωστός για τον ναό του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, ο οποίος φέρει σπαράγματα τοιχογραφιών της Ενετοκρατίας.

Πολύ κοντά στην παραλία της Κολοκύθας βρίσκονται τα ερείπια Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής του 5-6ου αιώνα που ήρθε στο φως το 1971 από τον αρχαιολόγο Μανώλη Μπορμπουδάκη. Δίπλα υπάρχει μια υπέροχη παραλίτσα. Τα διάσπαρτα σπασμένα κομμάτια και η κατάσταση της Βασιλικής οδηγούν στο συμπέρασμα ότι καταστράφηκε βίαια μετά από επιδρομή πειρατών ή κατακτητών στην περιοχή.