Μινωική πόλη στα Γουρνιά
Ο αρχαιολογικός χώρος των Γουρνιών βρίσκεται σε μικρό λόφο δυτικά της Παχιάς Άμμου, δίπλα στον δρόμο που συνδέει τον Άγιο Νικόλαο με την Ιεράπετρα, 19 χλμ ανατολικά του Αγίου Νικολάου. Η πόλη ήκμασε την μινωική περίοδο και αποτελεί έναν από τους πληρέστερα ανεσκαμμένους μινωικούς οικισμούς στην Κρήτη. Μάλιστα λόγω της πολύ καλής διατήρησης του, ονομάστηκε από κάποιους επιτυχημένα ως η «Πομπηία της Κρήτης». Η ανασκαφή των Γουρνιών έγινε από την Αμερικανική Αρχαιολογική Ομάδα της Harriet Boyd το 1901-1904.
Η πόλη φαίνεται να ήκμασε το 1550-1450πΧ, καταστράφηκε από σεισμό το 1450πΧ, ενώ εγκαταλείφθηκε οριστικά το 1200πΧ. Το όνομα της δεν είναι γνωστό, ενώ το όνομα Γουρνιά το πήρε από τις πέτρινες και ξύλινες γαβάθες (γούρνες) που βρέθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο πριν ξεκινήσουν οι ανασκαφές.
Αξίζει να κάνετε μια βόλτα στον επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο και να δείτε πως ήταν μια μικρή μινωική πόλη, περιδιαβαίνοντας τα αρχαία καλντερίμια της. Τα σπίτια έχουν ανασκαφεί με τους τοίχους τους, τις σκάλες που οδηγούσαν στον δεύτερο όροφο, τους αποθηκευτικούς και εργαστηριακούς χώρους. Στα Γουρνιά βρέθηκαν διάφορα εργαλεία (σμίλες, αγκίστρια, σφυριά, αγγεία, κλπ) που δίνουν την εικόνα της καθημερινής ζωής των Μινωιτών. Είναι εντυπωσιακό ότι υπήρχε και αποχετευτικό δίκτυο τόσες χιλιάδες χρόνια πριν.
Στη κορυφή του λόφου έχει βρεθεί μικρό ανάκτορο – έδρα αξιωματούχου, μια μεγάλη αυλή (η αγορά), ένα υποτυπώδες θέατρο και ένα ιερό αφιερωμένο στη Θεά των Όφεων. Το νεκροταφείο των Γουρνιών βρέθηκε στην περιοχή Σφουγγαράς, κοντά στη θάλασσα.
