Οι Αρχάνες είναι μία όμορφη κωμόπολη κτισμένη σε υψόμετρο περίπου 400 μέτρων, στο μέσο μιας λεκάνης που την διαρρέει ο χείμαρρος Καίρατος και την χωρίζει σε δυο άνισα μέρη. Απέχει 14 χιλιόμετρα από την πόλη του Ηρακλείου και μόλις 7 χιλιόμετρα από το μινωικό ανάκτορο της Κνωσού. Το "πολύχρωμο" αυτό χωριό έχει βραβευτεί σε διαγωνισμό της Ευρωπαικής Ένωσης και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, όσον αφορά την οικιστική του ανάπτυξη. Μπορεί κανείς να επισκεφθεί τα μικρά μουσεία ανακαλύπτοντας την ιστορία της περιοχής μέσα από τα ευρήματα των Μινωικών-Βυζαντινών χρόνων μέχρι και τα εκθέματα λαογραφικής τέχνης. Επίσης πλήθος κτιρίων θαυμάσιας αρχιτεκτονικής και βυζαντινές εκκλησίες επιβεβαιώνουν το χαρακτηρισμό των Αρχανών ως πρότυπο παραδοσιακό οικισμό.
Μπορεί στην όμορφη πλατεία να απολαύσει ποικιλία μεζέδων στις ταβέρνες με την αυθεντική Κρητική παραδοσιακή κουζίνα, όπως και να γευθεί το Αρχανιώτικο κρασί. Στα παραδοσιακά λιοτρίβια (φάμπρικες) και τα πατητήρια θα ανακαλύψει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι του χωριού παρήγαγαν από αιώνες πριν τα θαυμαστά προϊόντα, το λάδι και το κρασί ενώ δεν είναι τυχαίο ότι στην ευρύτερη περιοχή έχει ανακαλυφτεί πατητήρι που πιστεύεται ότι είναι το αρχαιότερο στον κόσμο. Το καλοκαίρι μπορεί κανείς να συμμετέχει στον τρύγο του αμπελιού παίρνοντας μέρος στην γιορτή του Αρχανιώτη αγρότη αλλά και σε άλλες αγροτικές δραστηριότητες και πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Για τους λάτρεις της φύσης και της πεζοπορίας υπάρχουν πολλές επιλογές. Μπορεί να πεζοπορήσει στο Γιούχτα, το ιερό βουνό των Αρχανών με ύψος 811 μέτρα, όπου σύμφωνα με το θρύλο έχει ταφεί ο πατέρας των Θεών και των ανθρώπων Δίας και να μαγευτεί από τα αρώματα των βοτάνων και τη μοναδική άγρια φύση. Μπορεί επίσης να ακολουθήσει το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 ως τη Μυρτιά ή τον Προφήτη Ηλία, να οδηγήσει μέσα στο Αρχανιώτικο φαράγγι, κάτω από την σκιά των αιωνόβιων δρυών και πλατάνων, αλλά και να ανέβει στο Φουρνί με την αρχαία νεκρόπολη και το υπέροχο δάσος.
Ναός Αγίου Γεωργίου στις Αρχάνες 
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου είναι τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος. Η ίδρυσή του χρονολογείται κατά το 13ο-14ο αιώνα και είναι ο μεγαλύτερος σε μέγεθος τοιχογραφημένος ναός των Αρχανών. Κατά την τελευταία ανακαίνιση (18ος-19ος αιώνας) η στέγη μπαζώθηκε με αποτέλεσμα να μειωθούν οι κλίσεις και να αλλοιωθεί η μορφή της.
Η συνοικία της Αγίας Τριάδας στις Αρχάνες παίρνει το όνομα της από το ναό της Αγίας Τριάδας του 14ου αιώνα. Ο ναός είναι μονόχωρος με εγκάρσιο νάρθηκα με τοιχογραφίες που έχουν αποκατασταθεί.
Η εκκλησία που δεσπόζει ψηλά στις Αρχάνες είναι ο δίκλιτος ναός του Αγίου Νικολάου. Είναι κτισμένος το 1857 με ένα συνδυασμό τεχνοτροπιών που εμπνέονται από Ενετικά και Οθωμανικά στοιχεία.
Xotaris Art Forum 
Στις Αρχάνες συναντάμε το μοναδικό μουσείο - ιδιωτική συλλογή exlibris και χαρακτικών στην Ελλάδα. Στα εκθέματα περιλαμβάνονται λιθογραφίες, βιβλιόσημα, ελεύθερα γραφικά, μικρογραφίες, κλπ.
Ο ναός της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται δίπλα σε καταπράσινη ρεματιά, σε σημείο που επιβλέπει τη νότια μεριά των Αρχανών. Αυτό που την κάνει πολύ σημαντική εκκλησία, είναι οι λίγες αλλά σπουδαίες τοιχογραφίες που σώζονται στους τοίχους της και ανάγονται στην Ενετοκρατία.
Καταρράκτες στα Πετσιλιανά Αρχανών 
Λίγο μετά τον Ασώματο Αρχανών συναντάμε την τοποθεσία Πετσιλιανά, γνωστή για το ναό του Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια, τους δρυγιάδες και τα κυπαρίσια ρέει το νερό από τις πηγές και κατηφορίζει στις Αρχάνες, σχηματίζοντας αρκετούς καταρράκτες.
Μέσα στα γραφικά στενάκια της αγοράς των Επάνω Αρχανών συναντάμε τη μικρή πλατεία με το μικρό ναό του Τιμίου Σταυρού. Ο ναός είναι μονόχωρος και καμαροσκέπαστος και μέρος του ιερού είναι λαξευμένο σε βράχο, ενώ το ιερό του είναι πετρόκτιστο. Στο εσωτερικό δε φέρει τοιχογραφίες, αν και πιστεύεται ότι παλαιότερα υπήρχαν.
Λίμνη Φράγματος Χαλαυριανού 
Το φράγμα του Χαλαυριανού ποταμού βρίσκεται στην αγροτική περιοχή Χάλαβρα της περιφέρειας των Πάνω Αρχανών, νότια του Γιούχτα, ανάμεσα στο Χουδέτσι και στον Προφήτη Ηλία. Ο Χαλαυριανός χείμαρρος, από τον οποίο τροφοδοτείται η τεχνητή αυτή λίμνη, αποτελεί παραπόταμο του Γιόφυρου Ποταμού.
