Άγιο Πνεύμα και οικισμός Αξέντι
Το έρημο χωριό Αξέντι βρίσκεται σε τοποθεσία φυσικού κάλλους ανάμεσα σε γόνιμα χωράφια και δάση από δρυς ενώ η περιοχή έχει την ευλογία να έχει και αρκετές πηγές νερού. Υπάρχει ένα υπέροχο μονοπάτι που από τα Πηρουνιανά διασχίζει το δρυόδασος στα Παπούρια, περνάει από λαξευτά πατητήρια, νερόμυλους, από τον Άγιο Γεώργιο το Χωστό κι ένα καταρράκτη και σε 15΄ φτάνει στο Αξέντι.
Το όνομα Αξέντι είναι εξέλιξη του αρχικού ονόματος του οικισμού που ήταν Άγιος Αυξέντιος. Ακόμα και σήμερα στην εκκλησία του χωριού, το Άγιο Πνεύμα, υπάρχει εικόνα του Αγίου Αυξεντίου να θυμίζει το παλιό όνομα της περιοχής.
Το Αξέντι υπήρξε σαν οικισμός από την Ενετοκρατία ήδη και ο ναός του Αγίου Πνεύματος είναι του 16ου αιώνα. Το ναό έκτισε ο ευγενής Μάρκος Βενέρης από την οικογένεια των Venier που είχαν επιλέξει την περιοχή και το χωριό του Αγίου Θωμά με το θαυμάσιο κλίμα του ως τόπο καλοκαιρινής διαμονής τους. Το οικόσημο των Venier φαίνεται ακόμα και σήμερα σκαλισμένο στον εξωτερικό τοίχο του ναού με τη χρονολογία 1568 και τα αρχικά του Μάρκου Βενέρη (MV).
Την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας και συγκεκριμένα το έτος 1732 όλο το χωριό αλλαξοπίστησε και προσχώρησε στον Ισλαμισμό για να μη χάσουν οι κάτοικοί του τα προνόμια τους και να γλιτώσουν το επαχθές Οθωμανικό χαράτσι. Στην πορεία του χρόνου οι κάτοικοι του Αξεντίου μετατράπηκαν στους πιο άγριους γενίτσαρους όλης της κεντρικής Κρήτης και στο άκουσμα του χωριού όλοι έτρεμαν, ενώ το όνομα Αξέντι συνδέθηκε με τη σκληρότητα και το μίσος ώστε να χρησιμοποιείται η φράση «Άμε διάολε στο Αξέντι» για να καταραστεί κάποιος κάποιον.
Το χωριό έχασε εντελώς το χριστιανικό χαρακτήρα του και ο ναός του Αγίου Πνεύματος γλίτωσε μάλλον επειδή άλλαξε χρήση και μετατράπηκε σε τζαμί. Λίγο βορειότερα του ναού υπάρχουν τα ερείπια ενός δεύτερου ναού που σώζονται μονάχα οι βάσεις του σήμερα που μαρτυρούν την ύπαρξή του. Ο ναός δε στέκει πια μα το όνομά του διασώθηκε και ακόμα οι ντόπιοι τον ξέρουν σαν Άη-Γιάννη.
Κείμενο - Φωτογραφίες Χριστόφορος Χειλαδάκης
