Αρχιτεκτονική

Στις μεγάλες πόλεις της Κρήτης διατηρούνται μερικά από τα εντυπωσιακότερα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα των Ενετών και των Οθωμανών. Κάστρα, λιμάνια, παλάτια, κρήνες και ναοί προκαλούν το θαυμασμό των περιηγητών, ενώ εξέχουσα θέση στην ενδοχώρα έχουν οι γέφυρες, τα μυλοτόπια, τα υδραγωγεία, οι στέρνες και τα ξωκλήσια.

Ο συνδυασμός των λαϊκών στοιχείων αρχιτεκτονικής, με τα ενετικά και τα οθωμανικά πρότυπα, είναι εμφανής στα παραδοσιακά σπίτια ακόμη και σήμερα. Οι τοξωτές πύλες, από τα χρόνια των Ενετών και το σαχνισί, δηλαδή ο ξύλινος κλειστός εξώστης, από τα χρόνια των Οθωμανών, είναι μερικά από τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται ως και σήμερα. Το παραδοσιακό αγροτικό σπίτι, κατασκευασμένο από πέτρα με δώμα από ξύλινα δοκάρια, κλαδιά και χώμα, αποτελεί εξέλιξη του προϊστορικού σπιτιού της Κρήτης. Εσωτερικά υπήρχε χώρος και για τα ζώα, ενώ κύρια χαρακτηριστικά του είναι το πατάρι που χρησιμοποιούνταν για τον ύπνο, η παραστιά για το μαγείρεμα και για τη θέρμανση και οι εσοχές στους τοίχους για τη φύλαξη των οικιακών σκευών.

Ένα από τα πιο ιδιαίτερα παραδοσιακά κτίσματα, απόλυτα προσαρμοσμένο στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των ορεινών περιοχών της Κρήτης είναι τα μητάτα. Είναι στρογγυλά θολωτά κτίσματα, φτιαγμένα μόνο με ξερολιθιά, που αποτελούν εξέλιξη των μινωικών θολωτών τάφων. Στα μητάτα οι κτηνοτρόφοι διέμεναν, μάντριζαν και άρμεγαν τα ζώα, και τυροκομούσαν τα τυριά τους μακριά από τις εστίες τους. Μητάτα υπάρχουν σε πολλές περιοχές της Κρήτης, με γνωστότερα, τα μητάτα στο οροπέδιο της Νίδας κοντά στα Ανώγεια.