Αρχιτεκτονική

Σε αυτό το δύσβατο σημείο του όρους Σελένα, πάνω από τους Ποτάμους, υπάρχει ένα άγνωστο μυλοτόπι που αποτελούνταν από 10 μύλους και λειτουργούσε ως το Μάιο 1867. Σε αυτούς τους μύλους είχαν συγκεντρωθεί οι τραυματίες των Ανατολικών Επαρχιών της Κρήτης, κατά τη δεκαήμερη μάχη του Λασιθίου.

Σε απόσταση αναπνοής από τον ερειπωμένο σήμερα οικισμό Αργυρό νερό συναντάμε τους ανεμόμυλους του Κατακαλού. Οι Ανεμόμυλοι του Κατακαλού βρίσκονται ακριβώς πάνω στο δρόμο που ενώνει τα ορεινά χωριά των Ποτάμων Μεραμπέλου και του Οροπεδίου Λασιθίου με την πρωτεύουσα του νομού Λασιθίου, τον Άγιο Νικόλαο. Οι μύλοι βρίσκονται στο ίδιο οικιστικό σύνολο που βλέπουμε και τα λιγοστά αγροτόσπιτα του Κατακαλού ανάμεσα σε αμπέλια και δενδροκαλλιέργειες.

Το Δαμόθι βρίσκεται στο Ζωνιανό Αόρι στη βόρεια πλευρά του Ψηλορείτη και είναι ένα από τα πιο ψηλά οροπέδια της Κρήτης. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1680 μέτρων ανάμεσα στις δύο κορφές της Κουρούνας (1850 μέτρα) και στον κύριο κορμό των κορφών του Ψηλορείτη Αγκαθιάς και Τίμιος Σταυρός (2456 μέτρα). Η ονομασία Δαμόθι έχει όπως και σχεδόν όλα τα τοπωνύμια του Ψηλορείτη μινωική προέλευση και έχει παραμείνει αναλλοίωτη στο πέρασμα των αιώνων.

Στην κορφή ενός λόφου λίγο πάνω από το χωριό Γάσι στο Αρκαλοχώρι στην περιοχή που λέγεται ‘Στους Μύλους’’ συναντάμε ένα εντυπωσιακό ανεμόμυλο. Το σημείο που βρίσκεται ο ανεμόμυλος του Γασίου είναι το ψηλότερο όλης της περιοχής και προσφέρει μοναδική θέα στα χωριά του κάμπου του Αρκαλοχωρίου. Ο ανεμόμυλος στο Γάσι είναι ο μοναδικός που έχει επιζήσει και έχει φτάσει μέχρι τις μέρες μας από μια σειρά μύλων που είχε το σημείο αυτό όπως θυμούνται οι παλιότεροι κάτοικοι του χωριού.

Ερείπια που μαρτυρούν ζωή μέσα σε τούτη την ερημιά που τηνε δέρνουνε όλοι οι αέρηδες. Καμάρες και αγκωνάρια μαζί με καμαρωτά τζάκια με τις πελεκημένες σιδερόπετρες τους να δείχνουν το μεγαλείο που πέρασε. Αλώνια με έρημους σήμερα γυραλωνίτες που πια δεν μετράνε τους κύκλους του θεριστή. Όσες πέτρες και αν έκλεψαν οι περαστικοί τυχοδιώκτες από εδώ πάλι απόμειναν μερικές να δηλώνουν το δικό τους παρόν

Το ορεινό Σέλινο είναι μία από τις πιο πράσινες, πιο όμορφες και ταυτόχρονα πιο άγνωστες περιοχές όλης της Κρήτης. Μία από αυτές τις περιοχές που σχεδόν κανείς δεν ξέρει και δεν επισκέπτεται ποτέ αλλά και ούτε φαντάζεται ότι υπάρχουν είναι το Καλογέρου. Το Καλογέρου είναι ένα έρημο χωριό όπου κανείς πια δε ζει.

Κοντά στην Αγία Ρουμέλη υπάρχουν δύο καμαρωτά πέτρινα γεφύρια. Το μεγαλύτερο είναι ένα Ενετικό πέτρινο τοξωτό γεφύρι που έχει μείνει αποκλεισμένο μέσα στο ρέμα, με τις δύο πλευρές του κατεστραμμένες. Ακόμη μπορούμε να διακρίνουμε ένα βοηθητικό τόξο, το οποίο έχει επιχωματιστεί από τα φερτά υλικά του ποταμού. Λίγα μέτρα παραπάνω υπάρχει ένα ακόμη μικρότερο, εξισου κατεστραμμένο.

Στο δρόμο που οδηγεί από τη Γάλιπε στο Σμάρι συναντάμε τη μονότοξη πέτρινη καμάρα της Γαλίφας, που γεφυρώνει το Γαλιφιανό Ποταμό. Η καμάρα κτίστηκε το 1900 για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των κατοίκων, κυρίως της Γαλίφας.