Αρχιτεκτονική

Ένα από τα πολλά μυλοτόπια του Μιραμπέλου βρίσκεται στην περιοχή του Βρουχά και αποτελείται από εννέα μύλους. Όλοι τους ανήκουν στον τύπο του Αξετροχάρη, ο οποίος έχει σχήμα μακρόστενο με στογγύλη στη μία του άκρη όπου βρίσκεται ο μύλος. Ο Αξετροχάρης γυρίζει μονάχα με ένα συγκεκριμένο άνεμο.

Η πέτρινη γέφυρα και ο νερόμυλος στη θέση Κακή Ράχη κοντά στα Αϊτάνια της επαρχίας Πεδιάδος, αποτελούν προστατευόμενα μνημεία του Ελληνικού Κράτους. Τα μνημεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τις μνήμες των κατοίκων και σημείο αναφοράς της περιοχής.

Λίγο έξω από το χωριό Γωνιές Μαλεβιζίου στο δρόμο που οδηγεί στο όμορφο χωριό Καμαράκι με τα 2 υπέροχα σπήλαιά του συναντάμε τον Παλιόμυλο. Ο Παλιόμυλος είναι ένας από τους πολλούς νερόμυλους που κάποτε κοσμούσαν τις ρεματιές ολόκληρης της Κρήτης και άλεθαν τα σιτηρά μετατρέποντάς τα σε αλεύρι.

Η Ενετική πέτρινη γέφυρα San Marco του Πλατανιά γεφυρώνει τον ποταμό Πλατανιά και είναι μονότοξο γεφύρι με μήκος τόξου 17,8μ., ύψος 8μ. και πλάτος 3,65. Η γέφυρα είναι η μεγαλύτερη μονότοξη γέφυρα στην Κρήτη.

Τα απομεινάρια των νερόμυλων του Μπιτζαριανού στέκονται ακόμα και σήμερα εκεί πληγωμένα ανεπανόρθωτα από το χρόνο να θυμίζουν τις παλιές ένδοξες μέρες. Στο βορειότερο σημείο του χωριού στέκει ο μύλος του Κουτσαντώνη. Λίγο πιο νότια στην περιοχή Λουριά συναντάμε το δεύτερο νερόμυλο μέσα στο χωριό ο οποίος εντυπωσιάζει με το τεράστιο μέγεθός του. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους νερόμυλους σε όλη την Κρήτη, χτισμένος ανάμεσα σε περβόλια και κήπους με καρποφόρα δέντρα. Πιο έξω από το χωριό υπάρχουν και άλλοι νερόμυλοι.

Ανατολικά από το χωριό Λίμνες, κοντά στην Εθνική Οδό και στον πολύ παλιό ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, συναντάμε δύο από τα μυλοτόπια του Μιραμπέλου. Και στα δύο μυλοτόπια υπάρχουν ακόμα και σήμερα κόντρα στο πείσμα του καιρού έξι ανεμόμυλοι στη σειρά (συνολικά δώδεκα), μισογκρεμισμένοι.

Βόρεια στην πλαγιά, στην περιοχή Γαλαρόπετρα, πάνω από το χωριό Φουρνή Μεραμπέλου συναντάμε ένα από τα πιο εντυπωσιακά μυλοτόπια όλης της Κρήτης. Εκεί στέκουν ακόμα και σήμερα κόντρα στο πείσμα του καιρού 13 ανεμόμυλοι στη σειρά. Άλλοι σώζονται σε καλή κατάσταση και άλλοι μισογκρεμισμένοι.

Στη δυτική πλευρά του όρους Ρομανάτη βρίσκεται η θέση του παλιού οικισμού της Ρουκάκας (Χρυσοπηγής) Σητείας. Χτισμένος σε ψηλή θέση με απίστευτη θέα στον εύφορο κάμπο όπου συναντάμε το σημερινό χωριό που έχτισαν οι κάτοικοι όταν εγκατέλειψαν το παλιό αλλά και στη Θρυπτή και στα Όρη Σητείας ο παλιός οικισμός μπορούσε οπτικά να ελέγχει τα δύο ορεινά περάσματα από την Νότια πλευρά της επαρχίας Σητείας στη βόρεια.