Ένα όμορφο κι άγνωστο πέτρινο γεφύρι με ένα τόξο που γεφυρώνει τις δύο όχθες του Πλατύ Ποταμού ανάμεσα στα χωριά Ορνέ και Αγία Παρασκευή, η οποία κάποτε συνέδεε την επαρχία του Αγίου Βασιλείου με την επαρχία Αμαρίου.
Στις μεγάλες πόλεις της Κρήτης διατηρούνται μερικά από τα εντυπωσιακότερα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα των Ενετών και των Οθωμανών. Κάστρα, λιμάνια, παλάτια, κρήνες και ναοί προκαλούν το θαυμασμό των περιηγητών, ενώ εξέχουσα θέση στην ενδοχώρα έχουν οι γέφυρες, τα μυλοτόπια, τα υδραγωγεία, οι στέρνες και τα ξωκλήσια.
Ο συνδυασμός των λαϊκών στοιχείων αρχιτεκτονικής, με τα ενετικά και τα οθωμανικά πρότυπα, είναι εμφανής στα παραδοσιακά σπίτια ακόμη και σήμερα. Οι τοξωτές πύλες, από τα χρόνια των Ενετών και το σαχνισί, δηλαδή ο ξύλινος κλειστός εξώστης, από τα χρόνια των Οθωμανών, είναι μερικά από τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται ως και σήμερα. Το παραδοσιακό αγροτικό σπίτι, κατασκευασμένο από πέτρα με δώμα από ξύλινα δοκάρια, κλαδιά και χώμα, αποτελεί εξέλιξη του προϊστορικού σπιτιού της Κρήτης. Εσωτερικά υπήρχε χώρος και για τα ζώα, ενώ κύρια χαρακτηριστικά του είναι το πατάρι που χρησιμοποιούνταν για τον ύπνο, η παραστιά για το μαγείρεμα και για τη θέρμανση και οι εσοχές στους τοίχους για τη φύλαξη των οικιακών σκευών.
Ένα από τα πιο ιδιαίτερα παραδοσιακά κτίσματα, απόλυτα προσαρμοσμένο στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των ορεινών περιοχών της Κρήτης είναι τα μητάτα. Είναι στρογγυλά θολωτά κτίσματα, φτιαγμένα μόνο με ξερολιθιά, που αποτελούν εξέλιξη των μινωικών θολωτών τάφων. Στα μητάτα οι κτηνοτρόφοι διέμεναν, μάντριζαν και άρμεγαν τα ζώα, και τυροκομούσαν τα τυριά τους μακριά από τις εστίες τους. Μητάτα υπάρχουν σε πολλές περιοχές της Κρήτης, με γνωστότερα, τα μητάτα στο οροπέδιο της Νίδας κοντά στα Ανώγεια.
Το μικρό Βλέρωμα με τον προστάτη του τον Άη Γιάννη που ακόμα στέκει στην άκρη του σε αντίθεση με τα σπίτια του. Περπατώντας ανάμεσα στα σοκάκια του και στα χαλάσματα κάθε φορά ερχότανε στο μυαλό μου όλο και πιο έντονα η κουβέντα του φίλου μου Γιώργη Σταματάκη για όλα αυτά τα άγνωστα διαμάντια που κρύβουν οι Μέσες του Ηρακλείου: Αρχιτεκτονική του Φόβου.
Δυτικά από τις Δαφνές και πολύ κοντά στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο βρίσκουμε την παλιά κρήνη στην περιοχή Καβούσι. Η κρήνη στο Καβούσι είναι από τις πιο όμορφες ολόκληρης της επαρχίας και αρκετά μεγάλη. Είναι κτισμένη από μαλακό λευκό ασβεστόλιθο με πελεκημένες πέτρες και στην κορφή της φέρει το σύμβολο του σταυρού. Διέθετε και πλύστρες ενώ πέρα από την μπροστινή βρύση που είχε, διέθετε και πλευρική ξεχειλίστρα για το νερό που περίσσευε.
Η πετρόκτιστη γέφυρα του Κρυοπόταμου, κοντά στο Μύρτος, κτίστηκε το 1884 και έχει τρία μεγάλα τόξα. Είναι τόσο αριστοτεχνική η κατασκευή της, ώστε να έχει χαρακτηρισθεί ως έργο τέχνης.
Ένας από τους νερόμυλους του Οροπεδίου Λασιθίου που σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση είναι ο νερόμυλος της Πλάτης. Βρίσκεται σε μια πλαγιά λίγο πιο ψηλά από το χωριό σε τοποθεσία δασωμένη με αιωνόβιους πρίνους, πλατάνια, δρυγιάδες και άλλα δέντρα. Την φυσική ομορφιά του τοπίου συμπληρώνουν τα τρεχούμενα νερά που κατεβαίνουν από τις ρεματιές του βουνού τα οποία στο παρελθόν μέσα από ένα ειδικό πετρόκτιστο αυλάκι οδηγούνταν στον μύλο και τον κινούσαν.
Το χωριό έρημο Κάτω Βρύσες ήτανε σαν να με περίμενε από καιρό. Έτσι και στις Κάτω Βρύσσες την πιο καλά κρυμμένη γειτονιά της περιοχής. Πολλά σπίτια πρέπει να είχε κάποτε. Πολλές ψυχές, πολλές φωνές, πολλές αγωνίες αυτός ο τόπος που σήμερα αναπαύεται όπως και τόσοι άλλοι στην ορεινή Κρήτη στην αιώνια λησμονιά.
Κοντά στον Άη Γιάννη Αμαρίου υπάρχει η περίτεχνη τετράτοξη γέφυρα του Μανουρά ή Ομερουστά, που γεφυρώνει τη συμβολή του Λυγιώτη ποταμού και του χείμαρρου Μουνούχα. Το γεφύρι έχει υποστεί αρκετές φθορές από το χρόνο και είναι ανάγκη να επισκευαστεί πριν καταρρεύσει.
Μικρό πέτρινο μονότοξο γεφύρι στο πάνω μέρος του Αστρακιανού φαραγγιού που κάποτε διέσχιζαν όσοι ήθελαν να πάνε από την Αγκάραθο στους Αστρακούς.
