Κρήτη

Πάνω στο μονοπάτι που οδηγεί από το Χουδέτσι στο σιναΐτικο μοναστήρι της Παναγίας Σπηλιώτισσας, συναντάμε τον πολύ παλαιό ναό του Αγίου Νικολάου. Είναι ο μόνος ναός του Χουδετσίου που εξιστορείται από τον Gerola στον κατάλογο των τοιχογραφημένων ναών της Κρήτης. Ο ναός ήταν αρχικά μονόχωρος καμαροσκέπαστος και αργότερα προστέθηκε επέκταση αποκτώντας επιπλέον επιμήκες σχήμα. Στο εσωτερικό του φέρει ίχνη τοιχογραφιών από την εποχή της Ενετοκρατίας.

Ο ναός του Αγίου Ανδρέα βρίσκεται σε καταπράσινη τοποθεσία με πλατάνια κοντά στο χωριό Βουρβουλίτης Καινουργίου. Δίπλα στο ναό υπάρχει του μικρό σπήλαιο του Καλεγερόσπηλιου, από το οποίο αναβλύζει νερό και συγκεντρώνεται σε στέρνα, ενώ στην οροφή του σπηλαίου σώζονται ίχνη από τοιχογραφία του Χριστού. Σύμφωνα με το Gerola, στο ναό σώζονται ίχνη τοιχογραφιών από τη σταύρωση, κάποιοι άγιοι και όσιες γυναίκες.

Ο ναός του Αγίου Αντωνίου είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος και έχει νότια είσοδο με απλό ημικυκλικό ανακουφιστικό τόξο. Στη δυτική πλευρά του έχει προστεθεί χαμηλότερος νάρθηκας, ο οποίος επικοινωνεί με τον κυρίως ναό μέσω τοξωτού ανοίγματος.

Στο κοιμητήριο του χωριού Καψοδάσος Σφακίων, στην έξοδο του επιβλητικού φαραγγιού του Καλλικράτη, είναι κτισμένος ο λιτός μονόχωρος ναός του Αγίου Αθανασίου. Παρόλο που το εξωτερικό του θυμίζει νεότερο ναό, το κτίριο χρονολογείται στον 14ο αιώνα και στο εσωτερικό του φέρει πολύ παλιές τοιχογραφίες.

Η Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα ή του Αφέντη Χριστού βρίσκεται στην περιοχή Μετόχι του Νήσπιτα, λίγα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Νεάπολης. Η μονή έχει εγκαταλειφθεί από την Τουρκοκρατία και μόνο το καθολικό του ναού διασώζεται ως σήμερα. Τριγύρω υπάρχουν μερικά ερείπια από το παλιό μοναστηριακό συγκρότημα.

Λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι κατά την Ενετοκρατία, αλλά σήμερα είναι ερημωμένη και μόνο ο ανακαινισμένος ναός λειτουργείται στις 6 Αυγούστου, καθώς είναι αφιερωμένος στον Αφέντη Χριστό. Ελάχιστα είναι πλέον τα ερείπια των κελιών και των δεξαμενών της μονής.

Ο Άγιος Δημήτριος στη Γαλίφα υπήρξε μοναστήρι κατά την Ενετοκρατία, όπως μαρτυρούν ακόμη και σήμερα τα διάσπαρτα ίχνη κελιών τριγύρω του. Εντύπωση προκαλεί το θύρωμα με την ανάγλυφη αναπαράσταση του έφιππου Αγίου Δημητρίου. Το μοναστήρι υπήρξε μετόχι της μονής Αγκαράθου.

Στο κέντρο του χωριού Ευαγγελισμός, γνωστό κι ως Μουχτάροι (η Μουρτάροι), βρίσκεται ο ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, από τον οποίο παίρνει το χωριό το όνομά του. Στον εξωτερικό τοίχο υπάρχει πλάκα από την αρχαία Λύττο, ενώ στο εσωτερικό σώζονται λίγες αλλά εξαιρετικές τοιχογραφίες του 14ου αιώνα.