Ξωμονάστερα και παλιά ερημητήρια συναντάμε διάσπαρτα σε όλη την ενδοχώρα της Κρήτης. Η έλευση του Αγίου Ιωάννη του Ξένου στην Κρήτη ήταν η απαρχή μιας σπουδαίας ασκητικής παράδοσης, που συνεχίζεται ως και τις μέρες μας. Δεκάδες ερημίτες απομονώθηκαν στα πιο απόμερα σημεία του νησιού, δημιουργώντας ζωντανές ασκητικές κοινότητες, που στην πορεία μετεξελίχθηκαν σε ακμαία μοναστήρια. Σπουδαίο παράδειγμα ερημητηρίου, η Μονή Καθολικού στο Ακρωτήρι Χανίων, στα σπήλαια του οποίου, ασκητές, ζούσαν τον αυστηρό μοναχικό τους βίο, εγκαταλείποντας τις εγκόσμιες απολαύσεις. Εξίσου σημαντικές ήταν οι θρησκευτικές περιοχές των άγριων χερσονήσων της Γραμβούσας και του Ροδωπού, με τις πολλές, πλέον ανενεργές, μικρές μονές.
Το μεγαλύτερο όμως ερημητήριο, φυσικά απομονωμένο από τον υπόλοιπο πολιτισμό, ήταν τα δύσβατα Αστερούσια Όρη, όπου λέγεται ότι έζησε ο Απόστολος Παύλος για 2 χρόνια. Εκατοντάδες σπηλιές από τον Άγιο Νικήτα, τον Κουδουμά, τον Άγιο Αντώνιο, τον Άγιο Ιωάννη ως και το Ακρωτήριο Λίθινο, φιλοξένησαν τους φιλέρημους Χριστιανούς κάθε εποχής. Οι σχέσεις ανάμεσα στους ασκητές ήταν τόσο περιορισμένες, που στο Αγιοφάραγγο και το Μάρτσαλο μαζεύονταν μόνο μια φορά το χρόνο, στο Γουμενόσπηλιο, για να μετρηθούν και να δουν πόσοι επιζούν.
Στην Ανατολική Κρήτη, το μεγαλύτερο πεδίο ασκητισμού είναι το ορεινό Μιραμπέλο με τις δεκάδες μικρές μονές, τις οποίες συναντάει κανείς σε κάθε βήμα του. Εδώ οι ασκητές έκτιζαν μικρά μοναστήρια, στα οποία διέμεναν συνήθως μόνοι.
Ο ναός της Παναγίας στα Πλατάνια Αμαρίου βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και είναι μονόχωρος καμαροσκέπαστος με ημικυλινδρική αψίδα. Είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει το Δεκαπενταύγουστο. Ο ναός χρονολογείται στον 13ο - 14ο αιώνα και φέρει στο εσωτερικό του τοιχογραφίες της ίδιας περιόδου.
Ο μικρός μονοχωρος καμαροσκέπαστος ναός της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας βρίσκεται στον έρημο οικισμό της Σαμαριάς, μέσα στο ομώνυμο φαράγγι, και σε σημείο που οδηγεί σύντομο μονοπάτι. Σύμφωνα με μια από τις εκδοχές, το όνομά του φαραγγιού της Σαμαριάς προέρχεται από την παραφθορά του ονόματος της Οσίας Μαρίας.
Η μικρή μονή της Παναγίας στη Λυγιά βρίσκεται σε δασική περιοχή κοντά στο Σταυροχώρι Σητείας. Στο σημείο οδηγούν διάφοροι χωματόδρομοι, με τον πιο βατό (μήκους 5.2 χλμ) να ξεκινάει από την εκκλησία του Αγίου Φανουρίου στο δρόμο που ενώνει τον Κουτσουρά με το Σταυροχώρι.
Ανάμεσα στο Λουτρό Σφακίων και τη διάσημη παραλία Γλυκά Νερά συναντάμε το ασβεστοβαμμένο ξωκλήσι του Τιμίου Σταυρού, με μεγάλα τραπέζια που μαρτρούν ότι εδώ γίνεται μεγάλο πανηγύρι στις 14 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο. Στο σημείο του ναού υπήρξε μικρό φρούριο.
Ο ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στους Κασσάνους Πεδιάδος είναι μικρός, μονόχωρος και καμαροσκέπαστος. Στο εσωτερικό του διασώζονται ίχνη τοιχογραφιών της Παλαιολόγειας Σχολής από το 14ο αιώνα. Μπορούμε να διακρίνουμε σκηνές από το Δωδεκάορτο, τα Πάθη, διάφορους αγίους, τον Μαριολογικό κύκλο, κα.
Ανατολικά των Μαλίων, στην περιοχή Λούτρες, υπάρχει ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Ο ναός είναι κτισμένος στη θέση παλαιότερου του 9ου αιώνα και χρονολογείται στην Ενετοκρατία (13ος αιώνας). Στο εσωτερικό του φέρει τοιχογραφίες, από τις οποίες δεσπόζει ο Άγιος Γεώργιος στο άλογό του, αλλά και διάφορες μορφές αγίων. Στους τοίχους διακρίνονται χαράγματα περιηγητών του 1594,1613,1614 και 1616.
Ο ναός του Σωτήρος του 14ου αιώνα βρίσκεται κοντά στις Ποταμιές. Είναι μονόχωρος καμαροσκεπής ναός με δίρριχτη στέγη και το θύρωμα στη δυτική πλευρά του ναού. Παρουσιάζει απλό αρχιτεκτονικό τύπο με ελαφρά οξυκόρυφα επιμέρους τμήματα στο εξωτερικό.
Ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου δίπλα στην σιναϊτικη μονή της Παναγίας Σπηλιώτισσας φέρει τοιχογραφίες από τον αγιογράφο Φωκά, τον οποίο συναντάμε και σε άλλες εκκλησίες της επαρχίας Πεδιάδος. Στο ναό αναγράφεται η χρονολογία 1291, όντας από τους παλαιότερους της περιοχής.
Παραλίες
Φύση
Παρελθόν
Προορισμοί
Highlights
Δυτική ΚρήτηΚεντρική ΚρήτηΑνατολική Κρήτη
ΠόλειςΧανιάΠαλαιόχωραΚίσαμοςΓεωργιούποληΧώρα ΣφακίωνΛουτρόΡέθυμνοΑγία ΓαλήνηΠλακιάςΣπήλιΑνώγειαΗράκλειοΧερσόνησοςΜάλιαΜάταλαΑγία ΠελαγίαΑρχάνεςΚόκκινος ΠύργοςΆγιος ΝικόλαοςΣητείαΙεράπετραΕλούνταΜακρύγιαλοςΠαλαίκαστροΖάκροςΟροπέδιο Λασιθίου
