Σκοτεινή
Περίοδος

Το Καρφί είναι ένα μεγάλο βραχώδες εξόγκωμα στις κορυφές των Δικταίων Όρεων, με απίστευτη θέα προς τις βόρειες ακτές της Κρήτης και το Οροπέδιο Λασιθίου, κοντά στη Μονή Κεράς Καρδιωτίσσης. Στη κορυφή του, σε υψόμετρο 1200m, έχουν εντοπιστεί ίχνη από μινωικό ιερό κορυφής.

Ο υστερομινωϊκός οικισμός του Αζοριά ήταν κτισμένος σε λόφο με δύο κορυφές 1km νοτιοδυτικά του σημερινού χωριού Καβούσι. Η πόλη ήκμασε την Αρχαϊκή Περίοδο (7ος – 5ος αιώνας πΧ).

Κατά τη διάρκεια της περίφημης ‘’σκοτεινής περιόδου’’ του πολιτισμού των προχριστιανικών χρόνων στην Κρήτη αναπτύχθηκαν πολλοί οικισμοί σε απομονωμένες ορεινές περιοχές κυρίως της Ανατολικής Κρήτης. Οικισμοί που δημιουργήθηκαν σε δύσβατα μέρη που από τη φύση τους λειτούργησαν σαν φρούρια ικανά να προστατέψουν τους κατοίκους τους από εχθρικές επιδρομές.

Στα (Ε)λληνοπεράματα Ηρακλείου και σε απόσταση αναπνοής από τη θάλασσα και τις εγκαταστάσεις της Δ.Ε.Η. ορθώνεται απότομος σαν πέτρινο θηρίο ο λόφος της Καστροκεφάλας. Με σχήμα πυραμίδας και υψόμετρο 355 μέτρα από το επίπεδο της θάλασσας έχει μοναδική θέα στη θάλασσα, στον οικισμό της Ρογδιάς, στην ιερή από αρχαιοτάτων χρόνων πυραμίδα του Στρούμπουλα, αλλά και σε όλο τον γόνιμο κάμπο του Ηρακλείου.

Σε μια απόκρημνη κορυφή, φυσικά οχυρή, κοντά στο Καλό Χωριό, βρίσκονται τα ερείπια του Υστερομινωικού οικισμού Βρόκαστρο (ή Βρώκαστρο). Ανήκει κι αυτός στους δεκάδες οικισμούς της σκοτεινότερης περιόδου της Κρήτης, μετά την καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού (1200-800πΧ), που κτίστηκαν στις πλέον αφιλόξενες και δύσκολα προσβάσιμες κορυφές των Κρητικών βουνών.

Ο υστερομινωικός οικισμός του Βροντά βρίσκεται σε πανοραμική θέση, 2km νότια του Καβουσίου Ιεράπετρας. Κατοικήθηκε μετά την δύση του Μινωϊκού Πολιτισμού από Μινωίτες που αποσύρθηκαν στις κορυφές των Κρητικών βουνών για να προστατευτούν από τις απειλές των νέων Δωρικών φύλων που κατέλαβαν την Κρήτη.

Ο Υστερομινωϊκός οικισμός του Κάστρου βρίσκεται πάνω σε απόκρημνο λόφο 3km νότια του Καβουσίου, στον οποίο οδηγεί αρχαίο μονοπάτι. Η θέα στον κόλπο του Μιραμπέλου, στο άγριο φαράγγι του Μέσωνα, τα βουνά της Μαλαύρας και το νησί της Ψείρας είναι μοναδική.

Ο Αναύλοχος είναι απότομος ορεινός όγκος, ανατολικά του φαραγγιού του Σελλινάρι. Σε αυτό το αφιλόξενο μέρος έχουν εντοπιστεί ίχνη μεταμινωικού οικισμού (9-6ος αιώνας π.Χ.) με δεξαμενές, τείχη, τάφους και ιερό.