Η κρητική γη είναι γεμάτη με πανάρχαια ταφικά σύνολα, που αναδεικνύουν τη μεγάλη σπουδαιότητα που απέδιδαν οι πρόγονοι των Κρητικών στη φροντίδα των νεκρών τους. Ήδη, από την εποχή του Χαλκού (6000 π.Χ.-3500 π.Χ.), η απλή απόθεση των νεκρών σε σπήλαια εγκαταλείφθηκε και γενικεύτηκε η χρήση νεκροταφείων. Κατά τη Μινωική εποχή, σε περιοχές της Ανατολικής Κρήτης, όπως τα Γουρνιά, ο Μόχλος και το Παλαίκαστρο, οι τάφοι ήταν ορθογώνιοι και μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ξανά για την ταφή πολλών ατόμων. Στο Χρυσόλακο Μαλίων, στο Παλαίκαστρο, στις Αρχάνες και στον Πλάτανο έχουν εντοπιστεί ολόκληρα ταφικά κτίρια, αλλά οι πιο διαδεδομένοι τύποι τάφων στην Κρήτη ήταν ο θολωτός και ο θαλαμοειδής. Σπουδαίοι θολωτοί τάφοι έχουν εντοπιστεί στο Καμηλάρι, δίπλα στη μονή Οδηγήτριας, στην Κουμάσα, στο Μάλεμε, στα Αχλάδια, στο Στύλο, στη Φυλακή Αποκορώνου, στις Μαργαρίτες, στο Αποδούλου και στο Γερόκαμπο. Μεγάλα επισκέψιμα νεκροταφεία της εποχής, με εκατοντάδες τάφους, έχουν εντοπιστεί στο Φουρνί Αρχανών και στους Αρμένους Ρεθύμνου.
Κατά την Ελληνορωμαϊκή εποχή, πολλοί από τους τάφους ήταν λαξευμένοι στο μαλακό πωρόλιθο που αφθονεί στην Κρήτη. Το διασημότερο νεκροταφείο αυτής της εποχής βρίσκεται στα Μάταλα, στις σπηλιές που κατά την δεκαετία του ΄70 έμεναν δεκάδες χίπις. Εντυπωσιακούς λαξευτούς τάφους συναντάει κανείς στην αρχαία Κυδωνία των Χανίων, στα Τριαλώνια, στις Σιδερόπορτες του Πρινιά και στην καταπράσινη ρεματιά των Πέντε Παρθένων στην αρχαία Λάππα. Ειδικότερα, η περιοχή του Αγίου Θωμά, με τους εντυπωσιακούς λαξευτούς τάφους υπήρξε κέντρο λατρείας χθόνιων θεοτήτων.
Το μεγαλύτερο νεκροταφείο της εποχής του Χαλκού (4500 π.Χ.- 3500 π.Χ.) στην Ελλάδα έχει ανασκαφεί στην Αγία Φωτιά Σητείας και έχει 302 τάφους.
Θολωτός Τάφος Μάλεμε 
Ο υστερομινωικός θολωτός τάφος του Μάλεμε βρίσκεται πολύ κοντά στο γερμανικό νεκροταφείο και στο ιστορικό αεροδρόμιο του Μάλεμε. Ο τάφος είχε ήδη συληθεί από τις αρχές του 20ου αιώνα και υπέστη μεγάλες καταστροφές από βόμβα κατά τη διάρκεια της μάχης της Κρήτης.
Ο τάφος διατηρείται σε άριστη κατάσταση, είναι καλοσυντηρημένος και αρκετά καθαρός. Έχει αρκετά μακρύ διάδρομο εισόδου ενώ το εσωτερικό του είναι αρκετά ευρύχωρο και η πυραμιδοειδής οροφή του είναι αρκετά εντυπωσιακή. Το εντυπωσιακότερο στοιχείο του ταφικού συγκροτήματος όμως είναι ο τεράστιος λαξευτός βράχος.
Βορειοανατολικά, 4 χλμ από το χωριό Μαργαρίτες, υπάρχει ένας υστερομινωικός τάφος του 1350 π.Χ ο οποίος θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της περιοχής. Ένας διάδρομος με λαξευτές πέτρες και τις δύο του πλευρές, οδηγεί σε ένα κυκλικό θολωτό τάφο.
Στην τοποθεσία Γρηγόρη Κορυφή κοντά στο Καμηλάρι συναντάμε τα ερείπια μεγάλου θολωτού τάφου (περίμετρος 34μ.) με πανοραμική θέα στη θάλασσα. Ο τάφος ανακαλύφθηκε το 1959 από τον Doro Levi και χρονολογείται από το 2000 π.Χ..
Στο Γερόκαμπο (Ιερός Κάμπος) δυτικά του Λέντα εντοπίστηκαν το 1959 τρεις θολωτοί τάφοι, με τον μεγαλύτερο (διαμέτρου 5.10m) συλημένο και άδειο. Μπροστά στην είσοδο υπήρχε προθάλαμος γεμάτος οστά ανθρώπων και ζώων, κάρβουνα και κύπελλα. Σε δεύτερο τάφο βρέθηκαν ειδώλια, ξιφίδια, αγγεία, σφραγίδες και χάντρες.
Στην τοποθεσία Πλατύσκινος κοντά στα Αχλάδια Σητείας έχει εντοπιστεί μεγάλος υπόγειος θολωτός τάφος διαμέτρου4.08m, ύψους 4.16m και διαδρόμου 9m. Ο τάφος, εξαιρετικά σπάνιος ειδικά στην Ανατολική Κρήτη, χρονολογείται στην περίοδο 1400-1220πΧ και θεωρείται ότι ήταν έμπνευση από τους τάφους των Μυκηναίων.
Ο σημαντικότερος από τους πολλούς τάφους που έχουν βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή του Αποδούλου είναι ο θολωτός τάφος βρίσκεται στη θέση Σοποτάκια με είσοδο-δρόμο μήκους 7 μέτρων και θάλαμο με διάμετρο 3,1μ.. Εντός του τάφου βρέθηκαν τρεις λάρνακες (1380-1200 π.Χ.).
Ελλήνων Σπιτάκια στα Τριαλώνια 
Πάνω από το γραφικό χωριουδάκι Τριαλώνια Κισσάμου Χανίων και λίγο ανατολικά βρίσκεται το ύψωμα της Κεφάλας. Η Κεφάλα που δεσπόζει όλης της περιοχής τριγύρω κρύβει ένα παντελώς άγνωστο θησαυρό, ένα τεράστιο σε έκταση αρχαιολογικό χώρο με τον οποίο ποτέ κάποιος επίσημος φορέας δεν ασχολήθηκε σοβαρά με αποτέλεσμα τη συνεχιζόμενη βάρβαρη καταστροφή του.
