Κρήτη

Ο δίκλιτος ναός της Παναγίας της Κατωχωριανής ή Λεβαδιώτισσας στα Ρούστικα είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Ιδρύθηκε πιθανόν τον 12ο αιώνα ως μονόκλιτος ναός της Παναγίας και σ’ αυτόν προσαρτήθηκε δεύτερο κλίτος και κωδωνοστάσιο το 1627.

Η μονή της Παναγίας της Καρυδιανής είναι ένα άγνωστό, αλλά ιστορικό μοναστήρι 6km δυτικά των Μύθων, στις νότιες υπερώιες των Λασιθιώτικων Βουνών. Το μοναστήρι που είναι κτισμένο σε μια καταπράσινη περιοχή σε υψόμετρο 750m με απίστευτη θέα στη θάλασσα και στο βουνό, αποτελεί μετόχι της μονής Φανερωμένης.

Κοντά στο φράγμα Ποταμών Αμαρίου και νότια από τα Χάρκια, σε μια τοποθεσία κατάφυτη από πλατάνια και άλλα δέντρα υπάρχει το έρημο σήμερα ξωμονάστερο της Παναγίας της Ελεούσας, αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή. Στο σημείο το ναού μας οδηγεί πινακίδα από τον κεντρικό δρόμο που περιβάλει το φράγμα. Στη μονή υπάρχει ένα κτίσμα και το μικρό εκκλησάκι που ανάγεται στην Ενετοκρατία και φέρει ίχνη από τοιχογραφίες.

Το αναστηλωμένο βυζαντινό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου βρίσκεται δίπλα στις Ρωμαϊκές δεξαμενές της αρχαίας πόλης Άπτερα. Θεωρείται ότι κτίστηκε τον 7ο αιώνα μ.Χ. ως μετόχι της Μονής Πάτμου, στην οποία παρέμεινε ως και το 1964, όταν ερημώθηκε οριστικά.

Ο ναός της Παναγίας της Κεράς του 11ου αιώνα βρίσκεται σε πανοραμική θέση νότια του Χρωμοναστηρίου και είναι σταυροειδής με τρούλο με δυο κόγχες στα πλάγια. Στα νότιά του υπάρχει μονόχωρο παρεκκλήσι του 15ου αιώνα αφιερωμένο στην Αγία Άννα.

Το μικρό μοναστήρι της Υπαπαντής του Σωτήρος λειτουργούσε σε μια ιδιαίτερη τοποθεσία, στα Χάμπαθα Κισάμου, με μοναδική θέα στις τριγύρω περιοχές. Ο ναός εορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου, όταν γίνεται μεγάλο πανηγύρι.

Στη μέση του εύφορου κάμπου του Λασιθίου, ανάμεσα στα περβόλια και τους χαρακτηριστικούς ανεμόμυλους του οροπεδίου, βρίσκεται ο ναός του Άη Γιάννη του Καμπίτη (ή Μεσοκαμπίτη). Ο ναός είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και αποτελεί το μεγαλύτερο προσκύνημα της επαρχίας Λασιθίου. Εορτάζει στις 29 Αυγούστου (του Αγίου Ιωάννη του Ριγολόγου) και κατά την παραμονή του στήνεται μεγάλο πανηγύρι.

Σε ένα από τα πιο απόμερα σημεία της Κρήτης, στη Χερσόνησο της Γραμβούσας, λειτούργησε η μικρή μονή του Αγίου Ιωάννη που είναι αφιερωμένη στην Αποτομή της Κεφαλής του Τιμίου Προδρόμου. Εκτός από το μικρό ναό, σώζονται ετοιμόρροπα θολωτά κτίρια της μονής.