Μινωική
Εποχή

Βορειοανατολικά, 4 χλμ από το χωριό Μαργαρίτες, υπάρχει ένας υστερομινωικός τάφος του 1350 π.Χ ο οποίος θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της περιοχής. Ένας διάδρομος με λαξευτές πέτρες και τις δύο του πλευρές, οδηγεί σε ένα κυκλικό θολωτό τάφο.

Ο μινωικός οικισμός της Βασιλικής βρίσκεται απέναντι από την έξοδο του φαραγγιού του Χα και κοντά στο μινωικό οικισμό Γουρνιά, σε σημείο που ήλεγχε την κοιλάδα της Ιεράπετρας.

Στην τοποθεσία Γρηγόρη Κορυφή κοντά στο Καμηλάρι συναντάμε τα ερείπια μεγάλου θολωτού τάφου (περίμετρος 34μ.) με πανοραμική θέα στη θάλασσα. Ο τάφος ανακαλύφθηκε το 1959 από τον Doro Levi και χρονολογείται από το 2000 π.Χ..

Στην ανατολική άκρη της μεγάλης παραλίας του Βαθειανού Κάμπου (Άγιοι Θεόδωροι) υπάρχει μια βραχώδης χερσόνησος, όπου μπορούμε ακόμη και σήμερα να διακρίνουμε το λαξευμένο βράχο που φιλοξένησε ένα μεγάλο ναυπηγείο κατασκευής πλοίων στη Μινωική Κρήτη.

Στο βραχώδη λόφο Παπούρι Καλόκαμπου που βρίσκεται βορειοανατολικά της παραλίας της Τρυπητής, ψηλά πάνω από την ταβέρνα, έχουν βρεθεί ερείπια ενός πρωτομινωικού οικισμού. Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1986-88 από τον Αντώνη Βασιλάκη. Επίσης νοτιότερα βρέθηκε θολωτός τάφος του 2800-2000πΧ.

Ο τάφος διατηρείται σε άριστη κατάσταση, είναι καλοσυντηρημένος και αρκετά καθαρός. Έχει αρκετά μακρύ διάδρομο εισόδου ενώ το εσωτερικό του είναι αρκετά ευρύχωρο και η πυραμιδοειδής οροφή του είναι αρκετά εντυπωσιακή. Το εντυπωσιακότερο στοιχείο του ταφικού συγκροτήματος όμως είναι ο τεράστιος λαξευτός βράχος.

Κοντά στο χωριό του Αποδούλου βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος στη θέση Τουρνές, που ήρθε στο φως μετά από ανασκαφές του Σπύρου Μαρινάτου(δεκαετία 1930). Σε μια θέση πολύ σημαντική στις δυτικές υπώρειες του Ψηλορείτη, ο οικισμός ήλεγχε το πέρασμα προς την πεδιάδα της Μεσαράς.

Βορειοανατολικά του χωριού Μοναστηράκι, στη θέση Κόκκινος Χάρακας, έχουν εντοπιστεί ανακτορικά κτίρια μινωικής εποχής από ανασκαφές που ξεκίνησαν το 1980. Το ανάκτορο υπολογίζεται ότι έχει έκταση περίπου 300 στρέμματα και έχει αποκαλυφθεί ο πυρήνας του.