Η Κρήτη ήταν η γενέτειρα του πρώτου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, του Μινωικού, που ήκμασε μεταξύ 3000 π.Χ. και 1200 π.Χ. κυρίως στην Κεντρική και Ανατολική Κρήτη. Ακόμη και σήμερα, τα επιβλητικά ανάκτορα της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου, της Τυλίσου, των Αρχανών, του Μοναστηρακίου, του Γαλατά, της Κυδωνίας και οι πολυτελείς επαύλεις στην Αγία Τριάδα, στη Ζώμινθο, στην Αμνισό, στο Μακρύγιαλο, στο Βαθύπετρο, στο Νεροκούρο αντανακλούν τη λαμπρότητα του μινωικού πολιτισμού μέσα από τα αριστουργήματα της αρχιτεκτονικής, της αγγειοπλαστικής, της αργυροχρυσοχοΐας και της ζωγραφικής.
Ο μινωικός στόλος, ο ισχυρότερος στόλος στον τότε γνωστό κόσμο, όπως αποδεικνύουν τα διάφορα ευρήματα σε όλη τη Μεσόγειο, έφερε πλούτο στην Κρήτη από το εμπόριο του πασίγνωστου τότε κρητικού κυπαρισσιού και των αγροτικών προϊόντων. Καράβια κατασκευασμένα σε μεγάλα ναυπηγεία, όπως το ναυπηγείο των Αγίων Θεοδώρων στο Βαθειανό Κάμπο, απέπλεαν φορτωμένα με ξυλεία, μέλι, κρασί, αγγεία και λάδι από τα λιμάνια της Ντίας, του Κατσαμπά, του Κομού, της Ζάκρου, της Ψείρας, του Μόχλους, της Νίρου, του Πετρά προς όλες τις κατευθύνσεις της Μεσογείου και πιθανώς ως και τη Σκανδιναβία.
Οι γυναίκες ήταν ισότιμες με τους άντρες και έπαιρναν μέρος στις θρησκευτικές τελετές, στα αγωνίσματα, στο κυνήγι, στο θέατρο, στο χορό, κλπ. Αριστουργήματα οικοδομικής αρχιτεκτονικής, ζωγραφικής, γλυπτικής και αργυροχρυσοχοΐας εξακολουθούν να εμπνέουν ακόμη και το σύγχρονο πολιτισμό. Μέρος του πολιτισμού ήταν η γραφή της Γραμμικής Α και αργότερα η Γραμμική Β, που κατέγραφε την Ελληνική Γλώσσα. Ακόμη και σήμερα, ο δίσκος της Φαιστού αποτελεί ένα από τα γνωστότερα μυστήρια της αρχαιολογίας, αφού η αποκρυπτογράφηση των σημείων του παραμένει ένας γρίφος.
Η λατρεία της Θεάς Μητέρας κυριαρχούσε στη θρησκευτική παράδοση των Μινωιτών, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως χώρους λατρείας πολλά σπήλαια και τις κορυφές των βουνών. Προσκυνητές, από όλα τα μήκη του νησιού, ανέβαιναν στο ιερό βουνό του Γιούχτα για να αποθέσουν τα αφιερώματά τους, τάματα με επιγραφές μινωικές και πήλινα εδώλια, στο ιερό κορυφής ή στο σπήλαιο του Χωστού Νερού. Ιερά κορυφής υπήρχαν και σε άλλες κορυφές, όπως του Βρύσινα, του Πετσοφά, του Τραόσταλου, της Ζου, του Καρφιού. Εξέχουσα θέση στη λατρεία του Δία είχαν τα σπήλαια του Ψυχρού στο όρος Δίκτη και του Ιδαίου Άντρου και των Καμαρών στον Ψηλορείτη.
Ιερό Κορυφής Τραόσταλου 
Η Τραόσταλος (ή ο Τραόσταλος) ανασκάφηκε το 1963-1964 και το 1978 από τον Κ. Δαβάρα. Ήταν Ιερό Κορυφής και βρέθηκαν λείψανα δύο πυρών και δύο δωμάτια με όστρακα Παλαιοανακτορικής περιόδου, αγγεία και ζώδια δεκάδων κεφαλών με περίτεχνες κομμώσεις και καλύμματα, αρκετά ακέραια ειδώλια λάτρεων, κλπ.
Στο ανατολικό άκρο της παραλίας των Πέρα Γαλήνων, στο Κεφάλι της Σούδας όπως λέγεται, σχηματίζεται ένας μικρός κάβος. Πάνω στο Κεφάλι έχουν βρεθεί τα ερείπια ενός μινωικού οικισμού, ο οποίος θεωρείται ότι ήταν σημαντικό λιμάνι της περιοχής.
Ο λόφος στα Κατρίνια της επικράτειας του Πισκοκέφαλου Σητείας φιλοξένησε ένα από τα σπουδαιότερα Ιερά Κορυφής της Μινωικής Κρήτης, όπου πιστοί από τις γύρω περιοχές έρχονταν για να υμνήσουν τις θεότητες τους και να αποθέσουν τα αφιερώματα τους, κάτι σαν τα σημερινά τάματα της Χριστιανικής πίστης.
Δυτικά του χωριού Τύλισος της επαρχίας Μαλεβιζίου υψώνεται το βουνό Πύργος με την κορυφή του στα 684μ. Στη θέση της απόκρημνης κορυφής εντοπίστηκε από τον αρχαιολόγο Στυλιανό Αλεξίου το 1963 ένα από τα σημαντικότερα Μινωικά Ιερά Κορυφής της Κεντρικής Κρήτης. Εδώ βρέθηκαν λατρευτικά ειδώλια και λίθινα κέρατα, ενώ ήρθε στο φως και ορθογώνιο κτίσμα διαστάσεων 13μ x 4,50μ.
Το τοπωνύμιο Κορακιάς υπάρχει σε πολλά μέρη σε όλη την Κρήτη και σημαίνει το μέρος που έχει κοράκια. Από μακριά ο Κορακιάς φαίνεται πολύ επιβλητικός πάνω από το χωριό και ξεχωρίζει με το απότομο σαν καρφί σχήμα του. Από κάθε πλευρά της η κορφή έχει απότομο γκρεμό και μόνο από τη νότια πλευρά της είναι εύκολη η πρόσβαση. Την επιβλητική αυτή προεξοχή της γης που είναι σα φυσικό φρούριο επέλεξαν από τα αρχαία χρόνια οι Μινωίτες σαν τόπο λατρείας τους και λειτούργησε σαν ιερό κορυφής.
Στην τοποθεσία Γαϊδουροφάς, σε υψόμετρο 900μ, κοντά στην Ανατολή Ιεράπετρας έχουν εντοπιστεί ίχνη ενός επιβλητικής υστερομινωικής έπαυλης (1600 π.Χ -1450 π.Χ). Το κτίριο ήταν διώροφο και οι τοίχοι του σώζονται σε ύψος ως 2μ. Στο χώρο έχουν εντοπιστεί πίθοι, μια κρύπτη με πεσσούς (μινωϊκό ιερό), ενώ ανάμεσα στα ευρήματα εξέχουσα θέση έχει ένας χάλκινος πέλεκυς και μια ψήφος.
Στη θέση που βρίσκεται σήμερα το εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος στη κορυφή του Όρους Βρύσινας (υψόμετρο 858m) έχει εντοπιστεί πιθανώς το σημαντικότερο μινωικό Ιερό Κορυφής της Δυτικής Κρήτης. Από το σημείο αυτό κανείς μπορεί να δει από τις βόρειες ακτές ως και την επαρχία του Αγίου Βασιλείου.
Βορειοανατολικά του χωριού Μοναστηράκι, στη θέση Κόκκινος Χάρακας, έχουν εντοπιστεί ανακτορικά κτίρια μινωικής εποχής από ανασκαφές που ξεκίνησαν το 1980. Το ανάκτορο υπολογίζεται ότι έχει έκταση περίπου 300 στρέμματα και έχει αποκαλυφθεί ο πυρήνας του.
