Η Κρήτη ήταν η γενέτειρα του πρώτου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, του Μινωικού, που ήκμασε μεταξύ 3000 π.Χ. και 1200 π.Χ. κυρίως στην Κεντρική και Ανατολική Κρήτη. Ακόμη και σήμερα, τα επιβλητικά ανάκτορα της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου, της Τυλίσου, των Αρχανών, του Μοναστηρακίου, του Γαλατά, της Κυδωνίας και οι πολυτελείς επαύλεις στην Αγία Τριάδα, στη Ζώμινθο, στην Αμνισό, στο Μακρύγιαλο, στο Βαθύπετρο, στο Νεροκούρο αντανακλούν τη λαμπρότητα του μινωικού πολιτισμού μέσα από τα αριστουργήματα της αρχιτεκτονικής, της αγγειοπλαστικής, της αργυροχρυσοχοΐας και της ζωγραφικής.
Ο μινωικός στόλος, ο ισχυρότερος στόλος στον τότε γνωστό κόσμο, όπως αποδεικνύουν τα διάφορα ευρήματα σε όλη τη Μεσόγειο, έφερε πλούτο στην Κρήτη από το εμπόριο του πασίγνωστου τότε κρητικού κυπαρισσιού και των αγροτικών προϊόντων. Καράβια κατασκευασμένα σε μεγάλα ναυπηγεία, όπως το ναυπηγείο των Αγίων Θεοδώρων στο Βαθειανό Κάμπο, απέπλεαν φορτωμένα με ξυλεία, μέλι, κρασί, αγγεία και λάδι από τα λιμάνια της Ντίας, του Κατσαμπά, του Κομού, της Ζάκρου, της Ψείρας, του Μόχλους, της Νίρου, του Πετρά προς όλες τις κατευθύνσεις της Μεσογείου και πιθανώς ως και τη Σκανδιναβία.
Οι γυναίκες ήταν ισότιμες με τους άντρες και έπαιρναν μέρος στις θρησκευτικές τελετές, στα αγωνίσματα, στο κυνήγι, στο θέατρο, στο χορό, κλπ. Αριστουργήματα οικοδομικής αρχιτεκτονικής, ζωγραφικής, γλυπτικής και αργυροχρυσοχοΐας εξακολουθούν να εμπνέουν ακόμη και το σύγχρονο πολιτισμό. Μέρος του πολιτισμού ήταν η γραφή της Γραμμικής Α και αργότερα η Γραμμική Β, που κατέγραφε την Ελληνική Γλώσσα. Ακόμη και σήμερα, ο δίσκος της Φαιστού αποτελεί ένα από τα γνωστότερα μυστήρια της αρχαιολογίας, αφού η αποκρυπτογράφηση των σημείων του παραμένει ένας γρίφος.
Η λατρεία της Θεάς Μητέρας κυριαρχούσε στη θρησκευτική παράδοση των Μινωιτών, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως χώρους λατρείας πολλά σπήλαια και τις κορυφές των βουνών. Προσκυνητές, από όλα τα μήκη του νησιού, ανέβαιναν στο ιερό βουνό του Γιούχτα για να αποθέσουν τα αφιερώματά τους, τάματα με επιγραφές μινωικές και πήλινα εδώλια, στο ιερό κορυφής ή στο σπήλαιο του Χωστού Νερού. Ιερά κορυφής υπήρχαν και σε άλλες κορυφές, όπως του Βρύσινα, του Πετσοφά, του Τραόσταλου, της Ζου, του Καρφιού. Εξέχουσα θέση στη λατρεία του Δία είχαν τα σπήλαια του Ψυχρού στο όρος Δίκτη και του Ιδαίου Άντρου και των Καμαρών στον Ψηλορείτη.
Αρχαία Κυδωνία 
Η μινωική Κυδωνία ήταν κτισμένη στη σημερινή περιοχή της παλιάς πόλης των Χανίων. Η Κυδωνία ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της μινωικής Κρήτης. Ανέπτυξε ακμαία βιοτεχνία και πλούτισε μέσα από το θαλάσσιο εμπόριο, το οποίο ευνοούσε η θέση της. Μάλιστα, οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν την Κυδωνία ως τη μητέρα των Κρητικών Πόλεων.
Στις όχθες του ποταμού Γεροπόταμου βρίσκεται ένα μεγάλο μινωικό μέγαρο, αυτό της Αγίας Τριάδας, που ήρθε στο φως μετά από ανασκαφές της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής την περίοδο 1902-1914. Η βασιλική αυτή έπαυλη κτίστηκε γύρω στο 1600 π.Χ. και πιστεύεται ότι χρησίμευε ως θερινή κατοικία του βασιλιά της Φαιστού.
Πάνω στον λόφο της Πατέλλας του Πρινιά, όπου βρίσκεται το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα με την φοβερή θέα προς όλες τις κατευθύνσεις, ήταν κτισμένη η Μινωική Ριζηνία ή Απολλώνια, που ήκμασε ως τα Ρωμαϊκά χρόνια.
Στη θέση Ανεμόσπηλια , στη βόρεια πλαγιά του όρους Γιούχτας, βρέθηκε το 1979 από τους Γ. και Ε. Σακελλαράκη ένα μικρό ιερό της μινωικής Κρήτης που εξέπληξε την αρχαιολογική κοινότητα. Το μικρό αυτό ιερό έδωσε την πρώτη ένδειξη ανθρωποθυσιών στη Μινωική Κρήτη.
Ο Γιούχτας κατά την αρχαιότητα ήταν ιερό βουνό, κυρίως επειδή η όψη του από τα βορειοδυτικά θυμίζει έντονα ανθρώπινο πρόσωπο που κοιτάει στον ουρανό. Ακόμη και σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς για την ανθρωπόμορφη όψη του. Κατά το μύθο, εδώ βρισκόταν ο τάφος του Δία και μάλιστα το όνομα Γιούχτας αποτελεί παραφθορά του Λατινικού Jupiter, δηλαδή Δίας.
Το Βαθύπετρο είναι ένας πολύ μικρός οικισμός 4km και 20km νότια των Αρχανών και του Ηρακλείου, σε μια τοποθεσία με μοναδική θέα στον Γιούχτα και στις κοιλάδες με τους αμπελώνες που σχηματίζονται στα νότια του. Δίπλα στο χωριό και στον δρόμο που ενώνει τις Αρχάνες με τη Λιγόρτυνο έχει ανασκαφεί ένα μινωικό μέγαρο.
Ο Ρουσόλακος βρίσκεται 91km νοτιοανατολικά του Αγίου Νικολάου και ακριβώς δίπλα στην πανέμορφη παραλία της Χιώνας. Εδώ έχει ανακαλυφτεί μια σπουδαία πόλη της Μινωικής Κρήτης με έκταση περισσότερων των 50 στρεμμάτων, που ήκμασε κυρίως στο τέλος της Μινωικής Εποχής έως το 1450πΧ.
Ο Πετσοφάς είναι κορυφή κοντά στο Παλαίκαστρο Σητείας και στον αρχαιολογικό χώρο του Ρουσσόλακου. Τα Μινωικά χρόνια εδώ δημιουργήθηκε ιερό κορυφής και οι τελετές συμπεριλάμβαναν απόθεση πήλινων ειδωλίων βοοειδών, ανδρών και γυναικών.
