Η Κρήτη ήταν η γενέτειρα του πρώτου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, του Μινωικού, που ήκμασε μεταξύ 3000 π.Χ. και 1200 π.Χ. κυρίως στην Κεντρική και Ανατολική Κρήτη. Ακόμη και σήμερα, τα επιβλητικά ανάκτορα της Κνωσού, της Φαιστού, των Μαλίων, της Ζάκρου, της Τυλίσου, των Αρχανών, του Μοναστηρακίου, του Γαλατά, της Κυδωνίας και οι πολυτελείς επαύλεις στην Αγία Τριάδα, στη Ζώμινθο, στην Αμνισό, στο Μακρύγιαλο, στο Βαθύπετρο, στο Νεροκούρο αντανακλούν τη λαμπρότητα του μινωικού πολιτισμού μέσα από τα αριστουργήματα της αρχιτεκτονικής, της αγγειοπλαστικής, της αργυροχρυσοχοΐας και της ζωγραφικής.
Ο μινωικός στόλος, ο ισχυρότερος στόλος στον τότε γνωστό κόσμο, όπως αποδεικνύουν τα διάφορα ευρήματα σε όλη τη Μεσόγειο, έφερε πλούτο στην Κρήτη από το εμπόριο του πασίγνωστου τότε κρητικού κυπαρισσιού και των αγροτικών προϊόντων. Καράβια κατασκευασμένα σε μεγάλα ναυπηγεία, όπως το ναυπηγείο των Αγίων Θεοδώρων στο Βαθειανό Κάμπο, απέπλεαν φορτωμένα με ξυλεία, μέλι, κρασί, αγγεία και λάδι από τα λιμάνια της Ντίας, του Κατσαμπά, του Κομού, της Ζάκρου, της Ψείρας, του Μόχλους, της Νίρου, του Πετρά προς όλες τις κατευθύνσεις της Μεσογείου και πιθανώς ως και τη Σκανδιναβία.
Οι γυναίκες ήταν ισότιμες με τους άντρες και έπαιρναν μέρος στις θρησκευτικές τελετές, στα αγωνίσματα, στο κυνήγι, στο θέατρο, στο χορό, κλπ. Αριστουργήματα οικοδομικής αρχιτεκτονικής, ζωγραφικής, γλυπτικής και αργυροχρυσοχοΐας εξακολουθούν να εμπνέουν ακόμη και το σύγχρονο πολιτισμό. Μέρος του πολιτισμού ήταν η γραφή της Γραμμικής Α και αργότερα η Γραμμική Β, που κατέγραφε την Ελληνική Γλώσσα. Ακόμη και σήμερα, ο δίσκος της Φαιστού αποτελεί ένα από τα γνωστότερα μυστήρια της αρχαιολογίας, αφού η αποκρυπτογράφηση των σημείων του παραμένει ένας γρίφος.
Η λατρεία της Θεάς Μητέρας κυριαρχούσε στη θρησκευτική παράδοση των Μινωιτών, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως χώρους λατρείας πολλά σπήλαια και τις κορυφές των βουνών. Προσκυνητές, από όλα τα μήκη του νησιού, ανέβαιναν στο ιερό βουνό του Γιούχτα για να αποθέσουν τα αφιερώματά τους, τάματα με επιγραφές μινωικές και πήλινα εδώλια, στο ιερό κορυφής ή στο σπήλαιο του Χωστού Νερού. Ιερά κορυφής υπήρχαν και σε άλλες κορυφές, όπως του Βρύσινα, του Πετσοφά, του Τραόσταλου, της Ζου, του Καρφιού. Εξέχουσα θέση στη λατρεία του Δία είχαν τα σπήλαια του Ψυχρού στο όρος Δίκτη και του Ιδαίου Άντρου και των Καμαρών στον Ψηλορείτη.
Μινωικός Οικισμός Αποδούλου 
Κοντά στο χωριό του Αποδούλου βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος στη θέση Τουρνές, που ήρθε στο φως μετά από ανασκαφές του Σπύρου Μαρινάτου(δεκαετία 1930). Σε μια θέση πολύ σημαντική στις δυτικές υπώρειες του Ψηλορείτη, ο οικισμός ήλεγχε το πέρασμα προς την πεδιάδα της Μεσαράς.
Ο μινωικός οικισμός που βρίσκεται κοντά στον οικισμό Νεροκούρου Χανίων και ανασκάφηκε το 1977. Στο σημείο αυτό βρέθηκε μια μινωική έπαυλη κτισμένη στα ανακτορικά πρότυπα (πλακόστρωτα δάπεδα, πολύθυρο, διώροφο). Η έπαυλη κτίστηκε το 1600πΧ περίπου.
Ο αρχαιολογικός χώρος στο Κεφάλι του Αγίου Αντωνίου ή Κρέμασμα βρίσκεται πάνω στη θάλασσα, ανάμεσα στις παραλίες Μπούφος και Αυλάκι. Από το χώρο αυτό υπάρχει πολύ καλή θέα στο φαράγγι του Σελλιναρίου, που ήταν το πέρασμα προς το Λασίθι.
Το μινωικό μέγαρο Νίρου βρίσκεται 15km ανατολικά του Ηρακλείου, στην περιοχή του Βαθειανού Κάμπου. Πρόκειται για μια σχεδόν τετράγωνη διώροφη έπαυλη με έκταση 1000τμ και 40 δωμάτια, κτισμένη δίπλα στη θάλασσα.
Στην ανατολική άκρη της μεγάλης παραλίας του Βαθειανού Κάμπου (Άγιοι Θεόδωροι) υπάρχει μια βραχώδης χερσόνησος, όπου μπορούμε ακόμη και σήμερα να διακρίνουμε το λαξευμένο βράχο που φιλοξένησε ένα μεγάλο ναυπηγείο κατασκευής πλοίων στη Μινωική Κρήτη.
Στην ανατολική μεριά του μεγάλου Κόλπου του Καρτερού υπάρχει το μικρό ύψωμα της Παλαιόχωρας στο οποίο υπήρχε ο μινωικός οικισμός της Αμνισού. Tο όνομα αναφέρεται ως a-mi-mi-so στις πινακίδες Γραμμικής Γραφής Β΄. Στην Αμνισό βρέθηκε ένα Μινωικό λιμάνι, πολλά κτίσματα και ένα υπαίθριο αρχαϊκό ιερό, στο οποίο λατρευόταν ο Δίας.
Στο Καστέλλι Πεδιάδος βλέπουμε ίχνη οικισμού που ήκμασε τα Μινωικά χρόνια. Στον αρχαιολογικό χώρο βρέθηκαν ίχνη από τη Νεολιθική Περίοδο. Ο Νεοανακτορικός οικισμός του Καστελλίου είχε αναπτυχθεί γύρω από ένα κεντρικό διώροφο κτίριο μνημειακών διαστάσεων και επιμελημένης κατασκευής.
Η μινωική έπαυλη της Άνω Ζάκρου εντοπίστηκε το 1965 από τον Ν. Πλάτωνα και τον Ι. Σακελλαράκη. Ήταν αγροτική έπαυλη με πλήρεις εγκαταστάσεις για παραγωγή οίνου, πολύ παρόμοιες με τις σημερινές, και μεγάλους πίθους για το κρασί. Το πιεστήριο εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σητείας.
